حدیث

خداشناسی

101
امام على علیهالسلام :
ما یَسُرُّنى لَوْمِتُّ طِفْلاً وَاُدْخِلْتُ الْجَنَّةَ وَلَمْ أَکْبَرْ فَأَعْرِفَ رَبّى عَزَّوَجَلَّ؛
دوست ندارم که در کودکى از دنیا مىرفتم و وارد بهشت مىشدم و بزرگ نمىشدم تا پروردگارم، عزّوجلّ، را بشناسم.
102
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
أَفْضَلُ الأَْعْمالِ الْعِلْمُ بِاللّهِ إِنَّ الْعِلْمَ یَنْفَعُکَ مَعَهُ قَلیلُ الْعَمَلِ وَکَثیرُهُ وَإِنَّ الْجَهْلَ لایَنْفَعُکَ مَعَهُ قَلیلُ الْعَمَلِ وَلا کَثیرُهُ؛
بهترین اعمال، خداشناسى است، زیرا با وجود علم و معرفت، عمل، کم یا زیاد تو را سود مىبخشد اما با وجود نادانى (نسبت به خدا) عمل، نه اندکش تو را سود مىبخشد نه بسیارش.
103
امام على علیهالسلام :
وَلَوْ ضَرَبْتَ فى مَذاهِبِ فِکْرِکَ لِتَبْلُغَ غایاتِهِ ما دَلَّتْکَ الدَّلالَةُ إِلاّ عَلى أَنَّ فاطِرَ النَّمْلَةِ هُوَ فاطِرُ النَّخْلَةِ لِدَقیقِ تَفْصیلِ کُلِّ شَىْءٍ وَغامِضِ اخْتِلافِ کُلِّ حَىٍّ وَمَا الْجَلیلُ وَاللَّطیفُ وَالثَّقیلُ وَالْخَفیفُ وَالْقَوىُّ وَالضَّعیفُ فى خَلْقِهِ إِلاّ سَواءً؛
اگر راههاى اندیشهات را در نوردى تا به پایانههاى آن رسى، هیچ دلیلى تو را جز به این رهنمون نشود که آفریننده مورچه همان آفریننده درخت خرما است و این به سبب دقت و ظرافتى است که جداسازى هر چیزى از چیز دیگر و پیچیدگى و تنوعى است که در هر موجود زندهاى به کار رفته است موجودات بزرگ و کوچک، سنگین و سبک و نیرومند و ناتوان، همگى در آفرینش براى خداوند یکسانند.
104
امام رضا علیهالسلام :
إِنَّما قُلْتُ اللَّطیفُ، لِلْخَلْقِ اللَّطیفِ وَلِعِلْمِهِ بِالشَّىْءِ اللَّطیفِ أَلاتَرى إِلى أَثَرِ صُنْعِهِ فِى النَّباتِ اللَّطیفِ وَغَیْرِ اللَّطیفِ وَفِى الْخَلْقِ اللَّطیفِ مِنَ أَجْسامِ الْحَیْوانِ مِنَ الْجِرْجِسِ وَالْبَعوضِ وَما هُوَ أَصْغَرُ مِنْهُما مِمّا لایَکادُ تَسْتَبینُهُ الْعُیونُ بَلْ لایَکادُ یُسْتَبانُ لِصِغَرِهِ الذَّکَرُ مِنَ الاُْنْثى وَالْمَوْلودُ مِنَ الْقَدیمِ فَلَمّا رَأَیْنا صِغَرَ ذلِکَ فى لُطْفِهِ ... عَلِمْنا أَنَّ خالِقَ هذَا الْخَلْقِ لَطیفٌ؛
گفتم لطیف است، چون هم موجودات لطیف آفریده و هم به چیزهاى ظریف و ریز آگاهى دارد. آیا نشانه آفرینش او را در گیاهان ظریف و غیر ظریف و در پیکرهاى ظریف و ریز جاندارانى چون کک و پشه و کوچکتر از اینها را نمىبینى که تقریبا به چشم دیده نمىشوند و از بس ریزند نر و ماده آنها و نوزاد و کهن زادشان ازیکدیگرتشخیصدادهنمىشوند.پسچونریزىوظرافتاینچیزها را دیدیم... پى بردیم که آفریننده این موجودات نیز لطیف است.
105
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إِنَّ اللّهَ خَلَقَ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَالأَْرْضَ مِائَةَ رَحْمَةٍ کُلُّ رَحْمَةٍ طِباقُ ما بَیْنَ السَّماءِ وَالأَْرْضَ فَجَعَلَ مِنْها فِى الأَْرْضِ رَحْمَةًفَبِها تَعْطِفُ الْوالِدَةُ عَلى وُلْدِها وَالْوَحْشُ وَالطَّیْرُ بَعْضُها عَلى بَعْضٍ وَأَخَّرَ تِسْعا وَتِسْعینَ فَإِذا کانَ یَوْمُ الْقیامَةِ أَکْمَلَها بِهذِهِ الرَّحْمَةِ؛
خداوند روزى که آسمانها و زمین را آفرید، صد رحمت بیافرید که هر یک از آنها میان زمین و آسمان را پر مىکند و یکى را در زمین قرار داد که بوسیله آن مادر به فرزند محبت مىکند و حیوانات وحشى و پرندگان به یکدیگر مأنوسند و نودونه رحمت را نگه داشته و همین که روز قیامت شود این یک رحمت را نیز بر آن مىافزاید.
106
امام صادق علیهالسلام :
وَقَدْ سَأَلَهُ ابْنُ أَبِى الْعَوْجاءِ: وَلِمَ احْتَجَبَ عَنْهُمْ وَأَرْسَلَ إِلَیْهِمُ الرُّسُلَ؟ وَیْلَکَ وَکَیْفَ احْتَجَبَ عَنْکَ مَنْ أَراکَ قُدْرَتَهُ فى نَفْسِکَ؟ نَشَأَکَ وَلَمْ تَکُنْ وَکَبَّرَکَ بَعْدَ صِغَرِکَ وَقَوّاکَ بَعَدَ صَعْفِکَ... وَما زالَ یَعُدُّ عَلَىَّ قُدْرَتَهُ الَّتى هِىَ فى نَفْسِىَ الَّتى لااَدْفَعُها حَتّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیَظْهَرُ فیما بَیْنى وَ بَیْنَهُ؛
در پاسخ ابن ابى العوجاء که پرسید: چرا خداوند خود را از مردم در پرده داشت و آن گاه پیامبران را سویشان فرستاد؟ فرمودند: واى بر تو کسى که قدرتش را در وجود تو نشانت داده چگونه خود را از تو پوشیده داشته است؟ تو را که نبودى پدید آورد، کوچک بودى بزرگت کرد، ناتوان بودى توانایت گردانید... حضرت پیوسته مظاهر قدرت خدا را که در وجود من است و نمىتوانم منکرشان شوم برایم برشمرد تا جایى که خیال کردم بزودى خداوند میان من و او ظاهر خواهد شد.
107
امام على علیهالسلام :
وَلایَعْزُبُ عَنْهُ عَدَدُ قَطْرِ الْماءِ وَلانُجومُ السَّماءِ وَلاسَوا فِى الرّیحِ فِى الْهَواءِ وَلا دَبیبُ النَّمْلِ عَلَى الصَّفا وَلا مَقیلُ الذَّرِّ فِى اللَّیْلَةِ الظَّلْماءِ یَعْلَمُ مَساقِطَ الأَْوراقِ وَ خَفِىِّ طَرَفِ الأَْحْداقِ؛
شمار قطرههاى آبها و ستارگان آسمان و ذرات گردوغبار پراکنده در هوا وحرکت مورچهبرسنگ بزرگ و خوابگاه مورچگان در شب تاریک بر او پوشیده نیست و محل ریزش برگها و بر هم خوردن پلکها را مىداند.
108
امام على علیهالسلام :
... عالِمُ السِّرِّ مِنْ ضَمائِرِ الْمُضْمِرینَ وَنَجْوَى الْمُتَخافِتینَ وَخَواطِرِ رَجْمِ الظُّنونِ وَعَقْدِ عَزیماتِ الْیَقینِ... ؛
خدا داناست به هر رازى که مردم در دل نهان داشتهاند، و به نجواى آهسته رازگویان و به هر گمان که در خاطرى نهفته است و به هر تصمیمى که از روىِ یقین گرفته شود.
109
امام على علیهالسلام :
أَعْلَمُ النّاسِ بِاللّهِ أَکْثَرُهُمْ لَهُ مَسأَلَةً؛
خداشناسترین مردم پر درخواستترین آنها از خداست.
110
امام على علیهالسلام :
یَنْبَغى لِمَنْ عَرَفَ اللّهَ سُبْحانَهُ أَنْ لا یَخْلُوَ قَلْبُهُ مِنْ رَجائِهِ وَخَوْفِهِ؛
کسى که خداى سبحان را مىشناسد، شایسته است دلش از بیم و امید به او خالى نباشد.

1. کنزالعمال 13/151/36472	2. کنزالعمال 10/143/28731	3. نهج البلاغه خطبه 184	4. التوحید ص63	5. نهج الفصاحه ح 781
6. التوحید ص 127	7. نهج البلاغه خطبه178	8. نهج البلاغه خطبه 91	9. غررالحکم 2/451/3260	10. غررالحکم 6/441/10926

رابطه با خدا
121
امام على علیهالسلام :
إنَّ الْعَبْدَ إذا اَرادَ اَنْ یَقْرَأَ أَوْ یَعْمَلَ عَمَلاً فَیَقُولُ: بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ فَإنَّهُ یُبارَکُ لَهُ فیهِ؛
هرگاه بندهاى بخواهد چیزى بخواند و یا کارى انجام دهد و بسم اللّه الرحمن الرحیم بگوید در کارش برکت داده مىشود.
122
امام صادق علیهالسلام :
اَلْمُفَوِّضُ أَمْرَهُ إلَى اللّهِ فى راحَةِ الأَبَدِ وَالعَیْشِ الدّائِمِ الرَّغَدِ وَالْمُفَوِّضُ حَقّا هُوَ الْعالى عَنْ کُلِّ هَمِّهِ دُونَ اللّهِ تَعالى؛
کسى که کارهاى خود را به خدا بسپارد همواره از آسایش و خیر و برکت در زندگى برخوردار است و واگذارنده حقیقى کارها به خدا، کسى است که تمام همّتش تنها بسوى خدا باشد.
123
امام على علیهالسلام :
مَنْ أَصْلَحَ فیما بَیْنَهُ وَبَیْنَ اللّهِ أَصْلَحَ اللّهُ فیما بَیْنَهُ وَبَیْنَ النّاسِ؛
هر کس رابطهاش را با خدا اصلاح کند، خداوند رابطه او را با مردم اصلاح خواهد نمود.
124
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إنَّ اللّهَ لایَنْظُرُ إلى صُوَرِکُمْ وَلا إلى أَمْوالِکُمْ وَإنَّما یَنْظُرُ إلى قُلُوبِکُمْ وَأَعْمالِکُمْ؛
خداوند به شکل شما و اموال شما نگاه نمىکند بلکه به دلها و اعمال شما توجه مىنماید.
125
امام على علیهالسلام :
طُوبى لِمَنْ أَخْلَصَ لِلّهِ عَمَلَهُ وَعِلْمَهُ وَحُبَّهُ وَبُغْضَهُ وَأَخْذَهُ وَتَرْکَهُ وَکَلامَهُ وَصَمْتَهُ وَفِعْلَهُ وَقَولَهُ؛
خوشا به سعادت کسى که عمل، علم، دوستى، دشمنى، گرفتن، رها کردن، سخن، سکوت، کردار و گفتارش را براى خدا خالص گرداند.
126
امام على علیهالسلام :
مَنْ تَرَکَ لِلّهِ سُبْحانَهُ شَیئا عَوَّضَهُ اللّهُ خَیْرا مِمّا تَرَکَ؛
هر کس به خاطر خداى سبحان از چیزى بگذرد، خداوند بهتر از آن را به او عوض خواهد داد.
127
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَللّهُمَّ ارْزُقْنى حُبَّکَ وَحُبَّ مَنْ یُحِبُّکَ وَحُبَّ ما یُقَرِّبُنى إلى حُبِّکَ وَاجْعَلْ حُبَّکَ أَحَبَّ إلَىَّ مِنَ الْماءِ الْبارِدِ؛
خدایا روزى کن مرا محبّت خودت و محبّت دوستدارانت را و محبّت آنچه مرا به تو نزدیک مىکند و محبّت خودت را نزد من از آب خنک محبوبتر گردان.
128
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ یَظُنُّ بِاللّهِ خَیْرا إلاّ کانَ عِنْدَ ظَنِّهِ بِهِ؛
بندهاى نیست که به خداوند خوش گمان باشد مگر آن که خداوند نیز طبق همان گمان با او رفتار کند.
129
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
مَنْ أخْلَصَ لِلّهِ أرْبَعینَ صَباحا ظَهَرَتْ یَنابیعُ الْحِکْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلى لِسانِهِ؛
هر کس چهل روز خود را براى خدا خالص کند چشمههاى حکمت از قلب وى بر زبانش جارى مىشود.
130
امام صادق علیهالسلام :
مَنِ اسْتَخارَ اللّهَ راضِیا بِما صَنَعَ اللّهُ لَهُ خارَ اللّهُ لَهُ حَتْما؛
هر کس از خدا خیر بخواهد و به آنچه خدا خواسته راضى باشد، خداوند حتما براى او خیر خواهد خواست.

1. بحارالأنوار 92/242/48	2. مصباح الشریعة 1/175/83	3. بحارالأنوار 71/366/12	4. امالى طوسى 1/536/1162	5. تحف العقول ص100
6. غررالحکم 5/395/8909	7. محجة البیضاء 8/5	8. بحارالأنوار 70/384/42	9. نهج الفصاحه ح2836	10. کافى 8/241/330

قرآن
131
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اِنَّ الْبَیتَ اِذا کَثُرَ فیهِ تِلاوَةُ القُرآنِ کَثُرَ خَیْرُهُ وَاتَّسَعَ اَهْلُهُ وَاَضاءَ لاَِهْلِ السَّماءِ کَما تُضىءُ نُجومُ السَّماءِ لاَِهْلِ الدُّنْیا؛
خانهاى که در آن قرآن فراوان خوانده شود، خیر آن بسیار گردد و به اهل آن وسعت داده شود و براى آسمانیان بدرخشد چنان که ستارگان آسمان براى زمینیان مىدرخشند.
132
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَلا مَنْ تَعَلَّمَ القُرآنَ وَعَلَّمَهُ وَعَمِلَ بما فیهِ فَأنَا لَهُ سائِقٌ اِلَى الجَنَّةِ وَدَلیلٌ اِلَى الجَنَّةِ؛
بدانید هر کس قرآن را بیاموزد و به دیگران آموزش دهد و به آنچه در قرآن است عمل کند، من جلودار و راهنماى او به سوى بهشت هستم.
133
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
یا بُنَىَّ لاتَغْفُلْ عَنْ قِراءَةِ القُرآنِ فَاِنَّ القُرآنَ یُحْیِى الْقَلبَ وَیَنهى عَنِ الفَحْشاءِ وَالمُنْکَرِ وَالْبَغْىِ؛
فرزندم از خواندن قرآن غافل مباش، زیرا که قرآن دل را زنده مىکند و از فحشاء و زشتى و ستم باز مىدارد.
134
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اِنْ اَرَدْتُم عَیْشَ السُّعَداءِ وَمَوْتَ الشُّهَداءِ وَالنَّجاةَ یَوْمَ الحَسْرَةِ وَالظِّلَّ یَوْمَ الحَرورِ وَالْهُدى یَوْمَ الضَّلالَةِ فَادْرُسُوا القُرْآنَ فَاِنَّهُ کَلامُ الرَّحمانِ و حِرزٌ مِنَ الشَیطانِ و رُجحانٌ فِى المیزانِ ؛
اگر زندگى سعادتمندان، مرگ شهیدان، نجات روز حسرت (قیامت)، سایه روزِ سوزان و هدایت در روز گمراهى را مىخواهید، قرآن را یاد بگیرید که آن سخن خداى مهربان است و سپرى است در مقابل شیطان و سنگینى در ترازوى اعمال .
135
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَصْدَقُ القَوْلِ وَاَبْلَغُ المَوْعِظَةِ وَاَحْسَنُ القَصَصِ کِتابُ اللّهِ؛
راستترین سخن، رساترین پند و زیباترین حکایت، کتاب خدا (قرآن) است.
136
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ ابْتِغاءَ وَجْهِ اللّهِ وَتَفَقُّها فِى الدّینِ کانَ لَهُ مِنَ الثَّوابِ مِثْلَ جَمیعِ ما اُعْطِىَ الْمَلائِکَةُ وَالأنْبیاءُ وَ الْمُرْسَلونَ؛
هر کس براى کسب رضایت خدا و آگاهى در دین قرآن بیاموزد، ثوابى مانند همه آنچه که به فرشتگان و پیامبران و رسولان داده شده، براى اوست.
137
امام على علیهالسلام :
عَلَیکُمْ بِکِتابِ اللّهِ ... مَنْ عَمِلَ بِهِ سَبَقَ؛
بر شما باد رجوع به کتاب خدا (قرآن) ... کسى که به آن عمل کند از همه پیشى مىگیرد.
138
امام على علیهالسلام :
اَ لا اِنَّ فیهِ عِلْمَ مایَأتى وَالْحَدیثَ عَنِ المَاضى وَدَواءَ دائِکُمْ ونَظْمِ ما بَیْنَکُمْ؛
آگاه باشید که دانش آینده، اخبار گذشته و درمان دردهایتان و نظم میان شما در قرآن است.
139
امام على علیهالسلام :
اِنَّ القرآنَ ظاهِرُهُ اَنیقٌ وَباطِنُهُ عَمیقٌ لاتَفنى عَجائِبُهُ وَلا تَنْقَضى غَرائِبُهُ وَلاتُکشَفُ الظُّلُماتُ اِلاّ بِهِ؛
براستى که قرآن ظاهرش زیباست و باطنش عمیق، عجایبش پایان ندارد، اسرار نهفته آن پایان نمىپذیرد و تاریکىهاى جهل جز بوسیله آن رفع نخواهد شد.
140
امام صادق علیهالسلام :
مَنْ لَمْ یَعْرِفِ الحَقَّ مِنَ القُرآنِ لَمْ یَتَنَکَّبِ الفِتَنَ؛
هر کس حقیقت را از طریق قرآن نشناسد، از فتنهها برکنار نمىماند.

1. کافى 2/610/1	2. کنزالعمال 1/531/2375	3. کنزالعمال 2/291/4032	4.جامع الأخبار ص 41	5. بحارالأنوار 77/116/8
6. وسائل الشیعه 6/183/7683	7. نهج البلاغه خطبه 155	8. نهج البلاغه خطبه 157	9. نهج البلاغه خطبه 18	10.محاسن 1/341/702

نماز
160
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
لا تَزالُ اُمَّتى بِخَیرٍ ما تَحابّوا وَاَقامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَکاةَ وَقَروا الضَّیفَ... ؛
امّتم همواره در خیر و خوبىاند تا وقتى که یکدیگر را دوست بدارند، نماز را برپا دارند، زکات بدهند و میهمان را گرامى بدارند... .
161
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَلصَّلاةُ مِفتاحُ کُلِّ خَیرٍ؛
نماز کلید همه خوبىهاست.
162
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَوَّلُ الوَقتِ رِضوانُ اللّهِ وَوَسَطُ الوَقتِ رَحمَةُ اللّهِ وَآخِرُ الوَقتِ عَفوُ اللّهِ؛
نماز در اول وقت خشنودى خداوند، میان وقت رحمت خداوند و پایان وقت عفو خداوند است.
163
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَیُّهَا النّاسُ اِنَّ المُصَلّى اِذا صَلّى فَاِنَّهُ یُناجى رَبَّهُ تَبارَک وَتَعالى فَلیَعلَم بِما یُناجیهِ؛
اى مردم همانا نمازگزار هنگام نماز با پروردگار بزرگ و بلند مرتبهاش مناجات مىکند، پس باید بداند چه مىگوید.
164
امام على علیهالسلام :
لَو یَعْلَمُ المُصَلّى ما یَغشاهُ مِنَ الرَّحمَةِ لَما رَفَعَ رَأسَهُ مِنَ السُّجودِ؛
اگر نمازگزار بداند تا چه حد مشمول رحمت الهى است هرگز سر خود را از سجده بر نخواهد داشت.
165
امام على علیهالسلام :
اُنظُر فیما تُصَلّى وَعَلى ما تُصَلّى اِن لَم یَکُن مِن وَجهِهِ وَحِلِّهِ فَلا قَبولَ؛
بنگر در چه (لباسى) و بر چه (چیزى) نماز مىگزارى، اگر از راه صحیح و حلالش نباشد، قبول نخواهد بود.
166
امام صادق علیهالسلام :
مَن قَبِلَ اللّهُ مِنْهُ صَلاةً واحِدَةً لَم یُعَذِّبْهُ وَمَن قَبِلَ مِنْهُ حَسَنَهً لَم یُعَذِّبْهُ؛
خداوند از هر کس یک نماز و یا یک کار نیک را قبول کند، عذابش نمىنماید.
167
امام صادق علیهالسلام :
تَسبیحُ فاطِمَةَ علیهاالسلام فى کُلِّ یَومٍ فى دُبُرِ کُلِّ صَلاةٍ اَحَبُّ اِلَىَّ مِن صَلاةِ اَلفِ رَکعَةٍ فى کُلِّ یَومٍ؛
تسبیحات فاطمه زهرا علیهاالسلام در هر روز پس از هر نماز نزد من محبوبتر از هزار رکعت نماز در هر روز است.
168
امام صادق علیهالسلام :
سَجدةُ الشُکرِ واجِبَةٌ عَلى کُلِّ مُسلِمٍ تُتِمُّ بِها صَلاتَکَ وَتُرضى بِها رَبَّکَ وَتُعجِبُ المَلائِکَةَ مِنکَ... ؛
سجده شکر بر هر مسلمانى واجب است، با آن نمازت را کامل و پروردگارت را خشنود مىسازى و فرشتگان را به شگفتى مىآورى.
169
امام صادق علیهالسلام :
یُعرَفُ مَن یَصِفُ الحَقَّ بِثَلاثِ خِصالٍ: یُنظَرُ اِلى اَصحابِهِ مَن هُم؟ وَاِلى صَلاتِهِ کَیفَ هىَ؟ وَفى اَىِّ وَقتٍ یُصَلّیها؟ ؛
کسى که از حق دَم مىزند با سه ویژگى شناخته مىشود: ببینید دوستانش چه کسانى هستند؟ نمازش چگونه است؟ و در چه وقت آن را مىخواند؟

1. امالى طوسى 647/1340	2. الفردوس 2/404/3796	3. سنن الدار قطنى 1/201/974	4. مسند ابن حنبل 2/129	5. غررالحکم 5/116/7592
6. تحف العقول ص174	7. کافى 3/266/11	8. کافى 3/343/15	9. التهذیب 2/110/183	10. محاسن 1/396/885

احادیثی گوهربار

ائمه (ع)
151
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إنّى تارِکٌ فیکُمُ الثَّقَلَیْنِ کِتابَ اللّهِ وَعِتْرَتى أَهْلَ بَیْتى ما إنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِما لَنْ تَضِلُّوا؛
من دو چیز ارزشمند در میان شما مىگذارم؛ کتاب خدا، و عترت و اهل بیتم، اگر به آنها چنگ بزنید هرگز گمراه نمىشوید.
152
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إنَّما مَثَلُ أهْلِ بَیْتى فیکُمْ کَمَثَلِ سَفینَةِ نُوحٍ علیهالسلام مَنْ دَخَلَها نَجا وَمَنْ تَخَلَّفَ عَنْها غَرِقَ؛
مثل اهل بیت من مانند کشتى نوح است که هر کس داخل آن شد، نجات یافت و هر کس رهایش کرد، غرق گردید.
153
امام رضا علیهالسلام :
اَلنّاسُ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا؛
مردم اگر از زیبایىهاى سخنان ما آگاه مىشدند، از ما پیروى مىکردند.
154
امام باقر علیهالسلام :
مَن أَصْبَحَ یَجِدُ بَرْدَ حُبِّنا عَلى قَلْبِهِ فَلْیَحْمَدِ اللّهَ عَلى بادِئِ النِّعَمِ قیلَ وَما بادِئُ النِّعَمِ؟ قالَ: طیبُ الْمَوْلِدِ؛
هر کس صبح کند و خنکاى محبّت ما را در قلب خود بیابد، باید خدا را براى نخستین نعمت سپاس گوید، گفته شد نخستین نعمت چیست؟ فرمودند: حلالزادگى.
155
امام صادق علیهالسلام :
إنّا نَأمُرُ صِبْیانَنا بِتَسْبیحِ فاطِمَةَ عَلَیْهَا السَّلامُ کَما نَأمُرُهُمْ بِالصَّلاةِ فَالْزَمْهُ فَإنَّهُ لَمْ یَلْزَمْهُ عَبْدٌ فَشَقِىَ؛
ما همان گونه که فرزندان خود را به نماز وامىداریم به تسبیح فاطمه علیهاالسلام وادار مىسازیم پس به آن پایبند باش که هر کس به آن پایبند شود، بدبخت نخواهد شد.
156
امام حسین علیهالسلام :
مَنْزارَنىبَعْدَمَوْتىزُرْتُهُیَوْمَالْقیامَةِوَلَوْلَمْیَکُنْإلاّفِىالنّارِلأََخْرَجْتُهُ؛ داشته باشد.
157
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَلْمَهْدىُّ مِنْ وُلْدى تَکُونُ لَهُ غَیْبَةٌ إذا ظَهَرَ یَمْلأَُ الأَْرْضَ قِسْطا وَعَدلاً کَما مُلِئَتْ جَوْرا وَظُلْما؛
مهدى فرزند من است او غیبت خواهد داشت و زمانى که ظهور مىکند زمین را پس از یک دوران ظلم و ستم، سراسر عدل و داد خواهد نمود.
158
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إنَّ اللّهَ خَلَقَنى وَخَلَقَ عَلیّا وَفاطِمَةَ وَالْحَسَنَ وَالْحُسَیْنَ وَالأَْئمَّةَ مِنْ نُورٍ واحِدٍ؛
خداوند، من و على و فاطمه و حسن و حسین و امامان را از یک نور آفریده است.
159
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
سَتُدْفَنُ بَضْعَةٌ مِنّى بِخُراسانَ ما زارَها مَکْرُوبٌ إلاّ نَفَّسَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ کَرْبَهُ وَلا مُذْنِبٌ إلاّ غَفَرَ اللّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ؛
دیرى نخواهد گذشت که پارهاى از تن من در سرزمین خراسان به خاک سپرده خواهد شد هر آدم گرفتار و یا گناهکارى که او را زیارت کند خداوند متعال گرفتارى او را برطرف و گناهان او را خواهد بخشید.

1. غایة المرام 1/115	2.امالى طوسى 349/721	3. بحارالأنوار 2/30/13	4. امالى صدوق 1/562/755	5. کافى 3/343/13
6. المنتخب للطریحى ص70	7. کافى 2/78/10	8. منتخب الاثر 1/249/8	9. جامع الأخبار ص46	10. من لایحضره الفقیه 2/583/3187

پیامبر (ص)
141
فى المناقب لابن شهر آشوب :
کانَ النَّبِىُّ صلىاللهعلیهوآله قَبْلَ الْمَبْعَثِ مَوْصوفا بِعِشْرینَ خَصْلَةً مِنْ خِصالِ الأَنْبیاءِ، لَوِانْفَرَدَ أَحَدٌ بِأَحَدِها لَدَلَّ عَلى جَلالِهِ، فَکَیْفَ مَنِ اجْتَمَعَتْ فیهِ؟! کانَ نَبیّا أَمینا، صادِقا، حاذِقا، أَصیلاً، نَبیلاً، مَکینا، فَصیحا، نَصیحا، عاقِلاً، فاضِلاً، عابِدا، زاهِدا، سَخیّا، کَمیّا، قانِعا، مُتَواضِعا، حَلیما، رَحیما، غَیورا، صَبورا، مُوافِقا، مُرافِقا، لَمْ یُخالِطْ مُنَجِّما وَلا کاهِنا وَلاعَیّافا؛
پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآله پیش از آن که مبعوث شود، بیست خصلت از خصلتهاى پیامبران را دارا بود که اگر فردى یکى از آنها را داشته باشد، دلیل بر عظمت اوست چه رسد به کسى که همه آنها را دارا باشد، آن حضرت پیامبرى امین، راستگو، ماهر، اصیل، شریف، والامقام، سخنور، خیرخواه، خردمند، بافضیلت، عابد، زاهد، سخاوتمند، دلیر و جنگاور، قانع، فروتن، بردبار، مهربان، غیرتمند، صبور، سازگار و نرمخو بود، با هیچ منجّم (قائل به تأثیر ستارگان)، غیبگو و پیشگویى همنشین نبود.
142
امام على علیهالسلام :
فى صِفَةِ النَّبىِّ صلىاللهعلیهوآله طَبیبٌ دَوّارٌ بِطِبِّهِ قَدْ أَحْکَمَ مَراهِمَهُ وَأَحْمى (أمْضى) مَواسِمَهُ یَضَعُ ذلِکَ حَیْثُ الْحاجَةُ إِلَیْهِ مِنْ قُلوبٍ عُمْىٍ وَآذانٍ صُمٍّ وَأَلْسِنَةٍ بُکْمٍ، مُتَتَبِّعٌ بِدَوائِهِ مَواضِعَ الْغَفْلَةِ وَمَواطِنَ الْحَیْرَةِ... ؛
در توصیف پیامبر صلىاللهعلیهوآله مىفرماید: پزشکى است که با دانش خود، همواره میان مردم مىگردند، مرهمهایش را بهخوبى فراهم و ابزار کارش را آماده کرده و آنها را هر جا که لازم باشد، از دلهاى کور و گوشهاى کر و زبانهاى گنگ به کار مىبرد. غفلت گاهها و جایگاههاى حیرت را جستجو و با داروى خود آنها را درمان مىکند.
143
کعب الاحبار :
إِنّا نَجِدُ فِى التَّوراةِ: مُحَمَّدٌ النَّبىُّ الْمُخْتارُ لافَظٌّ وَلاغَلیظٌ وَلا صَخّابٌ فِى الأَْسْواقِ وَلایَجْزى السَّیِّئَةَ السَّیِّئَةَ وَلکِنْ یَعْفو وَیَغْفِرُ؛
ما در تورات چنین مىخوانیم: محمّد پیامبر برگزیده، نه تندخوست و نه خشن و نه اهل جارو جنجال. در کوچه و بازار، بدى را با بدى جواب نمىدهد، بلکه مىبخشد و گذشت مىکند.
144
امام حسین علیهالسلام :
کانَ صلىاللهعلیهوآله ... یُعْطى کُلَّ جُلَسائِهِ نَصیبَهُ وَلا یَحْسَبُ أَحَدٌ مِنْ جُلَسائِهِ أَنَّ أَحَدا أَکْرَمُ عَلَیْهِ مِنْهُ؛
پیامبر صلىاللهعلیهوآله بهره هر یک از همنشینان خود را عطا مىفرمودند و چنان معاشرت مىنمودند که کسى گمان نمىکرد شخص دیگرى نزد پیامبر از او گرامىتر باشد.
145
امام على علیهالسلام :
وَهُوَ خاتَمُ النَّبیّینَ، أَجْوَدُ النّاسِ کَفّا وَاَرْحَبُ النّاسِ صَدْرا وَأَصْدَقُ النّاسِ لَهْجَةً وَأَوْفَى النّاسِ ذِمَّةً وَأَلْیَنُهُمْ عَریکَةً وَأَکْرَمُهُمْ عِشْرَةً مَنْ رَآهُ بَدیهَةً هابَهُ وَمَنْ خالَطَهُ مَعْرِفَةً أَحَبَّهُ یَقولُ ناعِتُهُ: لَمْ اَرَقَبْلَهُ وَلا بَعْدَهُ مِثْلَهُ؛
او خاتم پیامبران است. بخشندهترین مردم بود، سعه صدرش از همه بیشتر (پرحوصلهترین مردم) و راستگوترین و پایبندترین آنان به عهد و پیمان. از همه نرمخوتر بود و رفتارش بزرگوارانهتر. هر کس بدون سابقه قبلى او را مىدید، هیبتش او را مىگرفت و هر کس با او معاشرت مىنمود و او را مىشناخت دوستدارش مىشد و هر کس مىخواست او را وصف کند، مىگفت: نظیر او را در گذشته و حال ندیدهام.
146
عایشه :
عائِشَةُ کانَ صلىاللهعلیهوآله أَلْیَنَ النّاسِ وَأَکْرَمَ النّاسِ وَکانَ رَجُلاً مِنْ رِجالِکُمْ إِلاّ أَنَّهُ کانَ ضَحّاکا بَسّاما؛
عایشه: رسول خدا صلىاللهعلیهوآله نرمخوترین و بزرگوارترین مردم بود. او هم مردى چون مردان شما بود، با این تفاوت که همواره خنده و تبسّم بر لب داشت.
147
فى المناقب لابن شهر آشوب :
کانَ النَّبىُّ صلىاللهعلیهوآله لایَقومُ وَلا یَجْلِسُ إِلاّ عَلى ذِکْرِ اللّهِ؛
در مناقب ابن شهر آشوب آمده است: پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآله بر نمىخاست و نمىنشست مگر با ذکر خدا.
148
داود بن الحصین :
فى صِفَةِ النَّبِىِّ صلىاللهعلیهوآله ـ : کانَ رَجُلاً أَفْضَلَ قَوْمِهِ مُروءَةً وَأَحْسَنَهُمْ خُلْقا وَأَکْرَمَهُمْ مُخالَطَةً وَأَحْسَنَهُمْ جِوارا وَأَعْظَمَهُمْ حِلْما وَأَمانَةً وَأَصْدَقَهُمْ حَدیثا وَأَبْعَدَهُمْ مِنَ الْفُحْشِ وَالأَْذى وَمارُئِىَ مُلاحیا وَلامُماریا أَحَدا حَتّى سَمّاهُ قَوْمُهُ الأَْمینَ لِما جَمَعَ اللّهُ لَهُ مِنَ الاُْمورِ الصّالِحَةِ فیهِ، فَلَقَدْ کانَ الْغالِبُ عَلَیْهِ بِمَکَّةَ الأَْمینَ؛
داود بن حصین ـ در اوصاف پیامبر صلىاللهعلیهوآله ـ : او مردى بود که از همه قوم خود جوانمردتر، خوش اخلاقتر، خوش برخوردتر، همسایه دارتر، بردبارتر، امانتدارتر، راستگوتر، و از بدزبانى و آزاررسانى به دورتر بود. هرگز دیده نشد که با کسى کشمکش و مجادله کند. خداوند اخلاقوصفاتپسندیدهرادرآنحضرتجمعکردهبودتاجایىکهقومش او را امین نامیدند و در مکه غالبا با لقب امین از ایشان یاد مىشد.
149
عایشه :
ما کانَ خُلْقٌ أَبْغَضَ إِلى رَسولِ اللّهِ صلىاللهعلیهوآله مِنَ الْکَذِبِ وَمَا اطَّلَعَ مِنْهُ عَلى شَىْءٍ عِنْدَ أَحَدٍ مِنْ أَصْحابِهِ فَیَبْخَلُ لَهُ مِنْ نَفْسِهِ حَتّى یَعْلَمَ أَنْ أَحْدَثَ تَوْبَةً؛
هیچ خصلتى نزد رسول خدا صلىاللهعلیهوآله منفورتر از دروغ نبود و هرگاه مطلع مىشدند یکى از اصحابشان دروغى گفته است، به او بىاعتنایى مىکردند تا آنکه مىفهمیدند توبه کرده است.
150
فى المناقب لابن شهر آشوب:
کانَ النَّبىُّ صلىاللهعلیهوآله ... یُجالِسُ الْفُقَراءَ وَیُواکِلُ الْمَساکینَ؛
در مناقب ابن شهر آشوب آمده است: پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآله با تهیدستان مىنشستند و با مستمندان غذا مىخوردند.

1. المناقب لابن شهرآشوب 1/107	2. نهج البلاغه خطبه108	3.الطبقات الکبرى 1/360	4. بحارالأنوار 16/152/4	5. بحارالأنوار 16/190/27
6.الطبقات الکبرى 1/365	7.المناقبلابنشهرآشوب 1/127	8. الطبقات الکبرى 1/121	9..الطبقات الکبرى 1/378	10. المناقبلابنشهرآشوب 1/127

1 ـ خداشناسى

101
امام على علیهالسلام :
ما یَسُرُّنى لَوْمِتُّ طِفْلاً وَاُدْخِلْتُ الْجَنَّةَ وَلَمْ أَکْبَرْ فَأَعْرِفَ رَبّى عَزَّوَجَلَّ؛
دوست ندارم که در کودکى از دنیا مىرفتم و وارد بهشت مىشدم و بزرگ نمىشدم تا پروردگارم، عزّوجلّ، را بشناسم.
102
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
أَفْضَلُ الأَْعْمالِ الْعِلْمُ بِاللّهِ إِنَّ الْعِلْمَ یَنْفَعُکَ مَعَهُ قَلیلُ الْعَمَلِ وَکَثیرُهُ وَإِنَّ الْجَهْلَ لایَنْفَعُکَ مَعَهُ قَلیلُ الْعَمَلِ وَلا کَثیرُهُ؛
بهترین اعمال، خداشناسى است، زیرا با وجود علم و معرفت، عمل، کم یا زیاد تو را سود مىبخشد اما با وجود نادانى (نسبت به خدا) عمل، نه اندکش تو را سود مىبخشد نه بسیارش.
103
امام على علیهالسلام :
وَلَوْ ضَرَبْتَ فى مَذاهِبِ فِکْرِکَ لِتَبْلُغَ غایاتِهِ ما دَلَّتْکَ الدَّلالَةُ إِلاّ عَلى أَنَّ فاطِرَ النَّمْلَةِ هُوَ فاطِرُ النَّخْلَةِ لِدَقیقِ تَفْصیلِ کُلِّ شَىْءٍ وَغامِضِ اخْتِلافِ کُلِّ حَىٍّ وَمَا الْجَلیلُ وَاللَّطیفُ وَالثَّقیلُ وَالْخَفیفُ وَالْقَوىُّ وَالضَّعیفُ فى خَلْقِهِ إِلاّ سَواءً؛
اگر راههاى اندیشهات را در نوردى تا به پایانههاى آن رسى، هیچ دلیلى تو را جز به این رهنمون نشود که آفریننده مورچه همان آفریننده درخت خرما است و این به سبب دقت و ظرافتى است که جداسازى هر چیزى از چیز دیگر و پیچیدگى و تنوعى است که در هر موجود زندهاى به کار رفته است موجودات بزرگ و کوچک، سنگین و سبک و نیرومند و ناتوان، همگى در آفرینش براى خداوند یکسانند.
104
امام رضا علیهالسلام :
إِنَّما قُلْتُ اللَّطیفُ، لِلْخَلْقِ اللَّطیفِ وَلِعِلْمِهِ بِالشَّىْءِ اللَّطیفِ أَلاتَرى إِلى أَثَرِ صُنْعِهِ فِى النَّباتِ اللَّطیفِ وَغَیْرِ اللَّطیفِ وَفِى الْخَلْقِ اللَّطیفِ مِنَ أَجْسامِ الْحَیْوانِ مِنَ الْجِرْجِسِ وَالْبَعوضِ وَما هُوَ أَصْغَرُ مِنْهُما مِمّا لایَکادُ تَسْتَبینُهُ الْعُیونُ بَلْ لایَکادُ یُسْتَبانُ لِصِغَرِهِ الذَّکَرُ مِنَ الاُْنْثى وَالْمَوْلودُ مِنَ الْقَدیمِ فَلَمّا رَأَیْنا صِغَرَ ذلِکَ فى لُطْفِهِ ... عَلِمْنا أَنَّ خالِقَ هذَا الْخَلْقِ لَطیفٌ؛
گفتم لطیف است، چون هم موجودات لطیف آفریده و هم به چیزهاى ظریف و ریز آگاهى دارد. آیا نشانه آفرینش او را در گیاهان ظریف و غیر ظریف و در پیکرهاى ظریف و ریز جاندارانى چون کک و پشه و کوچکتر از اینها را نمىبینى که تقریبا به چشم دیده نمىشوند و از بس ریزند نر و ماده آنها و نوزاد و کهن زادشان ازیکدیگرتشخیصدادهنمىشوند.پسچونریزىوظرافتاینچیزها را دیدیم... پى بردیم که آفریننده این موجودات نیز لطیف است.
105
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إِنَّ اللّهَ خَلَقَ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَالأَْرْضَ مِائَةَ رَحْمَةٍ کُلُّ رَحْمَةٍ طِباقُ ما بَیْنَ السَّماءِ وَالأَْرْضَ فَجَعَلَ مِنْها فِى الأَْرْضِ رَحْمَةًفَبِها تَعْطِفُ الْوالِدَةُ عَلى وُلْدِها وَالْوَحْشُ وَالطَّیْرُ بَعْضُها عَلى بَعْضٍ وَأَخَّرَ تِسْعا وَتِسْعینَ فَإِذا کانَ یَوْمُ الْقیامَةِ أَکْمَلَها بِهذِهِ الرَّحْمَةِ؛
خداوند روزى که آسمانها و زمین را آفرید، صد رحمت بیافرید که هر یک از آنها میان زمین و آسمان را پر مىکند و یکى را در زمین قرار داد که بوسیله آن مادر به فرزند محبت مىکند و حیوانات وحشى و پرندگان به یکدیگر مأنوسند و نودونه رحمت را نگه داشته و همین که روز قیامت شود این یک رحمت را نیز بر آن مىافزاید.
106
امام صادق علیهالسلام :
وَقَدْ سَأَلَهُ ابْنُ أَبِى الْعَوْجاءِ: وَلِمَ احْتَجَبَ عَنْهُمْ وَأَرْسَلَ إِلَیْهِمُ الرُّسُلَ؟ وَیْلَکَ وَکَیْفَ احْتَجَبَ عَنْکَ مَنْ أَراکَ قُدْرَتَهُ فى نَفْسِکَ؟ نَشَأَکَ وَلَمْ تَکُنْ وَکَبَّرَکَ بَعْدَ صِغَرِکَ وَقَوّاکَ بَعَدَ صَعْفِکَ... وَما زالَ یَعُدُّ عَلَىَّ قُدْرَتَهُ الَّتى هِىَ فى نَفْسِىَ الَّتى لااَدْفَعُها حَتّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیَظْهَرُ فیما بَیْنى وَ بَیْنَهُ؛
در پاسخ ابن ابى العوجاء که پرسید: چرا خداوند خود را از مردم در پرده داشت و آن گاه پیامبران را سویشان فرستاد؟ فرمودند: واى بر تو کسى که قدرتش را در وجود تو نشانت داده چگونه خود را از تو پوشیده داشته است؟ تو را که نبودى پدید آورد، کوچک بودى بزرگت کرد، ناتوان بودى توانایت گردانید... حضرت پیوسته مظاهر قدرت خدا را که در وجود من است و نمىتوانم منکرشان شوم برایم برشمرد تا جایى که خیال کردم بزودى خداوند میان من و او ظاهر خواهد شد.
107
امام على علیهالسلام :
وَلایَعْزُبُ عَنْهُ عَدَدُ قَطْرِ الْماءِ وَلانُجومُ السَّماءِ وَلاسَوا فِى الرّیحِ فِى الْهَواءِ وَلا دَبیبُ النَّمْلِ عَلَى الصَّفا وَلا مَقیلُ الذَّرِّ فِى اللَّیْلَةِ الظَّلْماءِ یَعْلَمُ مَساقِطَ الأَْوراقِ وَ خَفِىِّ طَرَفِ الأَْحْداقِ؛
شمار قطرههاى آبها و ستارگان آسمان و ذرات گردوغبار پراکنده در هوا وحرکت مورچهبرسنگ بزرگ و خوابگاه مورچگان در شب تاریک بر او پوشیده نیست و محل ریزش برگها و بر هم خوردن پلکها را مىداند.
108
امام على علیهالسلام :
... عالِمُ السِّرِّ مِنْ ضَمائِرِ الْمُضْمِرینَ وَنَجْوَى الْمُتَخافِتینَ وَخَواطِرِ رَجْمِ الظُّنونِ وَعَقْدِ عَزیماتِ الْیَقینِ... ؛
خدا داناست به هر رازى که مردم در دل نهان داشتهاند، و به نجواى آهسته رازگویان و به هر گمان که در خاطرى نهفته است و به هر تصمیمى که از روىِ یقین گرفته شود.
109
امام على علیهالسلام :
أَعْلَمُ النّاسِ بِاللّهِ أَکْثَرُهُمْ لَهُ مَسأَلَةً؛
خداشناسترین مردم پر درخواستترین آنها از خداست.
110
امام على علیهالسلام :
یَنْبَغى لِمَنْ عَرَفَ اللّهَ سُبْحانَهُ أَنْ لا یَخْلُوَ قَلْبُهُ مِنْ رَجائِهِ وَخَوْفِهِ؛
کسى که خداى سبحان را مىشناسد، شایسته است دلش از بیم و امید به او خالى نباشد.

1. کنزالعمال 13/151/36472	2. کنزالعمال 10/143/28731	3. نهج البلاغه خطبه 184	4. التوحید ص63	5. نهج الفصاحه ح 781
6. التوحید ص 127	7. نهج البلاغه خطبه178	8. نهج البلاغه خطبه 91	9. غررالحکم 2/451/3260	10. غررالحکم 6/441/10926

2 ـ یاد خدا

111
امام على علیهالسلام :
اَلذِّکْرُ یونِسُ اللُّبَّ وَیُنیرُ الْقَلْبَ وَیَسْتَنْزِلُ الرَّحْمَةَ؛
یاد خدا عقل را آرامش مىدهد، دل را روشن مىکند و رحمت او را فرود مىآورد.
112
امام على علیهالسلام :
اُذْکُرُوا اللّهَ ذِکْراخالِصاتَحْیَوْابِهِأَفْضَلَالْحَیاةِوَتَسْلُکوابِهِطُرُقَالنَّجاةِ؛
خدا را خالصانه یاد کنید تا بهترین زندگى را داشته باشید و با آن راه نجات و رستگارى را به پیمایید.
113
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
مَنْ أَطاعَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ فَقَدْ ذَکَرَ اللّهَ وَإِنْ قَلَّتْ صَلاتُهُ وَصیامُهُ وَتِلاوَتُهُ لِلْقُرآنِ؛
هر کس خداى عزوجل را اطاعت کند خدا را یاد کرده است، هر چند نماز خواندن و روزه گرفتن و قرآن خواندنش اندک باشد.
114
امام صادق علیهالسلام :
فى قَوْلِهِ تَعالى: (لَذِکْرُ اللّهِ أَکْبَرُ) ـ : ذِکْرُ اللّهِ عِنْدَ ما أَحَلَّ وَحَرَّمَ؛
درباره آیه «یاد خدا بزرگتر است» ـ : به یاد خدا بودن در هنگام روبهرو شدن با حلال و حرام.
115
امام باقر علیهالسلام :
کَأَنَّ الْمُؤْمِنینَ هُمُ الْفُقَهاءُ أهْلُ فِکْرَةٍ وَعِبْرَةٍ، لَمْ یُصِمَّهُمْ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ ما سَمِعوا بِآذانِهِمْ وَلَمْ یُعْمِهِمْ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ ما رَأوْ امِنَ الزّینَةِ؛
گویا مؤمنان همان فقیهان (فرزانگان دین فهم) و اهل اندیشیدنوپند گرفتن هستند. شنیدههاى دنیوى، گوش آنها را از (شنیدن) یاد خدا کر نمىکند و زرق و برق دنیا چشم آنان را از یاد خدا کور نمىگرداند.
116
امام صادق علیهالسلام :
قالَ: أَوْحَى اللّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلى موسى علیهالسلام یا موسى، لاتَنْسَنى عَلى کُلِّ حالٍ وَلا تَفْرَحْ بِکَثْرَةِ الْمالِ، فَإِنَّ نِسْیانى یُقْسِى الْقُلوبَ، وَمَعَ کَثْرَةِ الْمالِ کَثْرَةُ الذُّنوبِ؛
خداى عزوجل به موسى وحى کرد: اى موسى در هیچ حالى مرا فراموش نکن و به ثروت زیاد شاد نشو، زیرا از یاد بردن من دلها را سخت مىکند و همراه ثروت زیاد، گناهان زیاد است.
117
امام سجاد علیهالسلام :
إِنَّ قَسْوَةَ الْبِطْنَةِ وَفَتْرَةَ الْمَیْلَةِ وَسُکْرَ الشَّبَعِ وَعِزَّةَ الْمُلْکِ مِمّا یُثَبِّطُ وَیُبَطِّىءُ عَنِ الْعَمَلِ وَیُنْسِى الذِّکْرَ؛
پرخورى و سستى اراده و مستى سیرى و غفلت حاصل از قدرت، از عوامل بازدارنده و کند کننده در عمل است و ذکر (خدا) را از یاد مىبرد.
118
امام سجاد علیهالسلام :
یا مَنْ ذِکْرُهُ شَرَفٌ لِلذّاکِرینَ وَیا مَنْ شُکْرُهُ فَوْزٌ لِلشّاکِرینَ وَیا مَنْ طاعَتُهُ لِلْمُطیعینَ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَاشْغَلْ قُلوبَنا بِذِکْرِکَ عَنْ کُلِّ ذِکْرٍ؛
اى آن که یادش مایه شرافت و بزرگى یاد کنندگان است و اى آن که سپاسگزاریش موجب دست یافتن سپاسگزاران (بر نعمتها) است و اى آن که فرمانبرداریش سبب نجات فرمانبرداران است، بر محمد و آل او درود فرست و با یاد خود دلهاى ما را از هر یاد دیگرى بازدار.
119
امام باقر علیهالسلام :
ذِکْرُ اللِّسانِ الْحَمْدُ وَالثَّناءُ وَ ذِکْرُ النَّفْسِ الْجَهْدُ وَالْعَناءُ وَذِکْرُ الرّوحِ الْخَوْفُ وَالرَّجاءُ وَذِکْرُ الْقَلْبِ الصِّدْقُ وَالصَّفاءُ وَذِکْرُ الْعَقْلِ التَّعْظیمُ وَالْحَیاءُ وَذِکْرُ الْمَعْرِفَةِ التَّسْلیمُ وَالرِّضا وَذِکْرُ السِّرِّ الرُّؤْیَةُ وَاللِّقاءُ؛
ذکر زبان حمد و ثناء، ذکر نفس سختکوشى و تحمل رنج، ذکر روح بیم و امید، ذکر دل صدق و صفا، ذکر عقل تعظیم و شرم، ذکر معرفت تسلیم و رضا و ذکر باطن مشاهده و لقا است.
120
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
یَقولُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ إِذْ کانَ الْغالِبُ عَلَى الْعَبْدِ الاِشْتِغالُ بى، جَعَلْتُ بُغْیَتَهُ وَلَذَّتَهُ فى ذِکْرى فَإذا جَعَلْتُ بُغْیَتَهُ وَلَذَّتَهُ فى ذِکْرى عَشَقَنى وَعَشَقْتُهُ فَإِذا عَشَقَنى وَعَشَقْتُهُ رَفَعْتُ الْحِجابَ فیما بَیْنى وَبَیْنَهُ وَصَیَّرْتُ ذلِکَ تَغالُبَاَ عَلَیْهِ لایَسْهو إِذا سَهَا النّاسُ اُولئِکَ کَلامُهُمْ کَلامُ الأَْنْبیاءِ اُولئِکَ الأَْبْطالُ حَقّا؛
خداى عزوجل مىفرماید: هرگاه یاد من بر بندهام غالب شود، خواهش و خوشى او را در یاد خود قرار دهم و چون خواهش و خوشى او را در یاد خود قرار دهم عاشق من شود و من نیز عاشق او گردم و چون عاشق یکدیگر شدیم حجاب میان خود و او را بر دارم و عشق خود را بر جان او چیره گردانم، چندان که مانند مردم دچار سهو و غفلت نمىشود، سخن اینان سخن پیامبران است، اینان براستى قهرمانند.

1. غررالحکم 2/66/1858	2. بحارالأنوار 78/39/16	3. بحارالأنوار 77/86/3	4. نورالثقلین 4/162/61	5. بحارالأنوار 73/36/17
6. کافى 8/45/8	7. بحارالأنوار 78/129/1	8. صحیفه سجادیه از دعاى 11	9. مشکاة الانوار ص 113	10. کنزالعمال 1/433/1872

3 ـ رابطه با خدا
121
امام على علیهالسلام :
إنَّ الْعَبْدَ إذا اَرادَ اَنْ یَقْرَأَ أَوْ یَعْمَلَ عَمَلاً فَیَقُولُ: بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ فَإنَّهُ یُبارَکُ لَهُ فیهِ؛
هرگاه بندهاى بخواهد چیزى بخواند و یا کارى انجام دهد و بسم اللّه الرحمن الرحیم بگوید در کارش برکت داده مىشود.
122
امام صادق علیهالسلام :
اَلْمُفَوِّضُ أَمْرَهُ إلَى اللّهِ فى راحَةِ الأَبَدِ وَالعَیْشِ الدّائِمِ الرَّغَدِ وَالْمُفَوِّضُ حَقّا هُوَ الْعالى عَنْ کُلِّ هَمِّهِ دُونَ اللّهِ تَعالى؛
کسى که کارهاى خود را به خدا بسپارد همواره از آسایش و خیر و برکت در زندگى برخوردار است و واگذارنده حقیقى کارها به خدا، کسى است که تمام همّتش تنها بسوى خدا باشد.
123
امام على علیهالسلام :
مَنْ أَصْلَحَ فیما بَیْنَهُ وَبَیْنَ اللّهِ أَصْلَحَ اللّهُ فیما بَیْنَهُ وَبَیْنَ النّاسِ؛
هر کس رابطهاش را با خدا اصلاح کند، خداوند رابطه او را با مردم اصلاح خواهد نمود.
124
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إنَّ اللّهَ لایَنْظُرُ إلى صُوَرِکُمْ وَلا إلى أَمْوالِکُمْ وَإنَّما یَنْظُرُ إلى قُلُوبِکُمْ وَأَعْمالِکُمْ؛
خداوند به شکل شما و اموال شما نگاه نمىکند بلکه به دلها و اعمال شما توجه مىنماید.
125
امام على علیهالسلام :
طُوبى لِمَنْ أَخْلَصَ لِلّهِ عَمَلَهُ وَعِلْمَهُ وَحُبَّهُ وَبُغْضَهُ وَأَخْذَهُ وَتَرْکَهُ وَکَلامَهُ وَصَمْتَهُ وَفِعْلَهُ وَقَولَهُ؛
خوشا به سعادت کسى که عمل، علم، دوستى، دشمنى، گرفتن، رها کردن، سخن، سکوت، کردار و گفتارش را براى خدا خالص گرداند.
126
امام على علیهالسلام :
مَنْ تَرَکَ لِلّهِ سُبْحانَهُ شَیئا عَوَّضَهُ اللّهُ خَیْرا مِمّا تَرَکَ؛
هر کس به خاطر خداى سبحان از چیزى بگذرد، خداوند بهتر از آن را به او عوض خواهد داد.
127
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَللّهُمَّ ارْزُقْنى حُبَّکَ وَحُبَّ مَنْ یُحِبُّکَ وَحُبَّ ما یُقَرِّبُنى إلى حُبِّکَ وَاجْعَلْ حُبَّکَ أَحَبَّ إلَىَّ مِنَ الْماءِ الْبارِدِ؛
خدایا روزى کن مرا محبّت خودت و محبّت دوستدارانت را و محبّت آنچه مرا به تو نزدیک مىکند و محبّت خودت را نزد من از آب خنک محبوبتر گردان.
128
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ یَظُنُّ بِاللّهِ خَیْرا إلاّ کانَ عِنْدَ ظَنِّهِ بِهِ؛
بندهاى نیست که به خداوند خوش گمان باشد مگر آن که خداوند نیز طبق همان گمان با او رفتار کند.
129
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
مَنْ أخْلَصَ لِلّهِ أرْبَعینَ صَباحا ظَهَرَتْ یَنابیعُ الْحِکْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلى لِسانِهِ؛
هر کس چهل روز خود را براى خدا خالص کند چشمههاى حکمت از قلب وى بر زبانش جارى مىشود.
130
امام صادق علیهالسلام :
مَنِ اسْتَخارَ اللّهَ راضِیا بِما صَنَعَ اللّهُ لَهُ خارَ اللّهُ لَهُ حَتْما؛
هر کس از خدا خیر بخواهد و به آنچه خدا خواسته راضى باشد، خداوند حتما براى او خیر خواهد خواست.

1. بحارالأنوار 92/242/48	2. مصباح الشریعة 1/175/83	3. بحارالأنوار 71/366/12	4. امالى طوسى 1/536/1162	5. تحف العقول ص100
6. غررالحکم 5/395/8909	7. محجة البیضاء 8/5	8. بحارالأنوار 70/384/42	9. نهج الفصاحه ح2836	10. کافى 8/241/330

4 ـ قرآن
131
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اِنَّ الْبَیتَ اِذا کَثُرَ فیهِ تِلاوَةُ القُرآنِ کَثُرَ خَیْرُهُ وَاتَّسَعَ اَهْلُهُ وَاَضاءَ لاَِهْلِ السَّماءِ کَما تُضىءُ نُجومُ السَّماءِ لاَِهْلِ الدُّنْیا؛
خانهاى که در آن قرآن فراوان خوانده شود، خیر آن بسیار گردد و به اهل آن وسعت داده شود و براى آسمانیان بدرخشد چنان که ستارگان آسمان براى زمینیان مىدرخشند.
132
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَلا مَنْ تَعَلَّمَ القُرآنَ وَعَلَّمَهُ وَعَمِلَ بما فیهِ فَأنَا لَهُ سائِقٌ اِلَى الجَنَّةِ وَدَلیلٌ اِلَى الجَنَّةِ؛
بدانید هر کس قرآن را بیاموزد و به دیگران آموزش دهد و به آنچه در قرآن است عمل کند، من جلودار و راهنماى او به سوى بهشت هستم.
133
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
یا بُنَىَّ لاتَغْفُلْ عَنْ قِراءَةِ القُرآنِ فَاِنَّ القُرآنَ یُحْیِى الْقَلبَ وَیَنهى عَنِ الفَحْشاءِ وَالمُنْکَرِ وَالْبَغْىِ؛
فرزندم از خواندن قرآن غافل مباش، زیرا که قرآن دل را زنده مىکند و از فحشاء و زشتى و ستم باز مىدارد.
134
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اِنْ اَرَدْتُم عَیْشَ السُّعَداءِ وَمَوْتَ الشُّهَداءِ وَالنَّجاةَ یَوْمَ الحَسْرَةِ وَالظِّلَّ یَوْمَ الحَرورِ وَالْهُدى یَوْمَ الضَّلالَةِ فَادْرُسُوا القُرْآنَ فَاِنَّهُ کَلامُ الرَّحمانِ و حِرزٌ مِنَ الشَیطانِ و رُجحانٌ فِى المیزانِ ؛
اگر زندگى سعادتمندان، مرگ شهیدان، نجات روز حسرت (قیامت)، سایه روزِ سوزان و هدایت در روز گمراهى را مىخواهید، قرآن را یاد بگیرید که آن سخن خداى مهربان است و سپرى است در مقابل شیطان و سنگینى در ترازوى اعمال .
135
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَصْدَقُ القَوْلِ وَاَبْلَغُ المَوْعِظَةِ وَاَحْسَنُ القَصَصِ کِتابُ اللّهِ؛
راستترین سخن، رساترین پند و زیباترین حکایت، کتاب خدا (قرآن) است.
136
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ ابْتِغاءَ وَجْهِ اللّهِ وَتَفَقُّها فِى الدّینِ کانَ لَهُ مِنَ الثَّوابِ مِثْلَ جَمیعِ ما اُعْطِىَ الْمَلائِکَةُ وَالأنْبیاءُ وَ الْمُرْسَلونَ؛
هر کس براى کسب رضایت خدا و آگاهى در دین قرآن بیاموزد، ثوابى مانند همه آنچه که به فرشتگان و پیامبران و رسولان داده شده، براى اوست.
137
امام على علیهالسلام :
عَلَیکُمْ بِکِتابِ اللّهِ ... مَنْ عَمِلَ بِهِ سَبَقَ؛
بر شما باد رجوع به کتاب خدا (قرآن) ... کسى که به آن عمل کند از همه پیشى مىگیرد.
138
امام على علیهالسلام :
اَ لا اِنَّ فیهِ عِلْمَ مایَأتى وَالْحَدیثَ عَنِ المَاضى وَدَواءَ دائِکُمْ ونَظْمِ ما بَیْنَکُمْ؛
آگاه باشید که دانش آینده، اخبار گذشته و درمان دردهایتان و نظم میان شما در قرآن است.
139
امام على علیهالسلام :
اِنَّ القرآنَ ظاهِرُهُ اَنیقٌ وَباطِنُهُ عَمیقٌ لاتَفنى عَجائِبُهُ وَلا تَنْقَضى غَرائِبُهُ وَلاتُکشَفُ الظُّلُماتُ اِلاّ بِهِ؛
براستى که قرآن ظاهرش زیباست و باطنش عمیق، عجایبش پایان ندارد، اسرار نهفته آن پایان نمىپذیرد و تاریکىهاى جهل جز بوسیله آن رفع نخواهد شد.
140
امام صادق علیهالسلام :
مَنْ لَمْ یَعْرِفِ الحَقَّ مِنَ القُرآنِ لَمْ یَتَنَکَّبِ الفِتَنَ؛
هر کس حقیقت را از طریق قرآن نشناسد، از فتنهها برکنار نمىماند.

1. کافى 2/610/1	2. کنزالعمال 1/531/2375	3. کنزالعمال 2/291/4032	4.جامع الأخبار ص 41	5. بحارالأنوار 77/116/8
6. وسائل الشیعه 6/183/7683	7. نهج البلاغه خطبه 155	8. نهج البلاغه خطبه 157	9. نهج البلاغه خطبه 18	10.محاسن 1/341/702

5 ـ پیامبر صلىاللهعلیهوآله
141
فى المناقب لابن شهر آشوب :
کانَ النَّبِىُّ صلىاللهعلیهوآله قَبْلَ الْمَبْعَثِ مَوْصوفا بِعِشْرینَ خَصْلَةً مِنْ خِصالِ الأَنْبیاءِ، لَوِانْفَرَدَ أَحَدٌ بِأَحَدِها لَدَلَّ عَلى جَلالِهِ، فَکَیْفَ مَنِ اجْتَمَعَتْ فیهِ؟! کانَ نَبیّا أَمینا، صادِقا، حاذِقا، أَصیلاً، نَبیلاً، مَکینا، فَصیحا، نَصیحا، عاقِلاً، فاضِلاً، عابِدا، زاهِدا، سَخیّا، کَمیّا، قانِعا، مُتَواضِعا، حَلیما، رَحیما، غَیورا، صَبورا، مُوافِقا، مُرافِقا، لَمْ یُخالِطْ مُنَجِّما وَلا کاهِنا وَلاعَیّافا؛
پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآله پیش از آن که مبعوث شود، بیست خصلت از خصلتهاى پیامبران را دارا بود که اگر فردى یکى از آنها را داشته باشد، دلیل بر عظمت اوست چه رسد به کسى که همه آنها را دارا باشد، آن حضرت پیامبرى امین، راستگو، ماهر، اصیل، شریف، والامقام، سخنور، خیرخواه، خردمند، بافضیلت، عابد، زاهد، سخاوتمند، دلیر و جنگاور، قانع، فروتن، بردبار، مهربان، غیرتمند، صبور، سازگار و نرمخو بود، با هیچ منجّم (قائل به تأثیر ستارگان)، غیبگو و پیشگویى همنشین نبود.
142
امام على علیهالسلام :
فى صِفَةِ النَّبىِّ صلىاللهعلیهوآله طَبیبٌ دَوّارٌ بِطِبِّهِ قَدْ أَحْکَمَ مَراهِمَهُ وَأَحْمى (أمْضى) مَواسِمَهُ یَضَعُ ذلِکَ حَیْثُ الْحاجَةُ إِلَیْهِ مِنْ قُلوبٍ عُمْىٍ وَآذانٍ صُمٍّ وَأَلْسِنَةٍ بُکْمٍ، مُتَتَبِّعٌ بِدَوائِهِ مَواضِعَ الْغَفْلَةِ وَمَواطِنَ الْحَیْرَةِ... ؛
در توصیف پیامبر صلىاللهعلیهوآله مىفرماید: پزشکى است که با دانش خود، همواره میان مردم مىگردند، مرهمهایش را بهخوبى فراهم و ابزار کارش را آماده کرده و آنها را هر جا که لازم باشد، از دلهاى کور و گوشهاى کر و زبانهاى گنگ به کار مىبرد. غفلت گاهها و جایگاههاى حیرت را جستجو و با داروى خود آنها را درمان مىکند.
143
کعب الاحبار :
إِنّا نَجِدُ فِى التَّوراةِ: مُحَمَّدٌ النَّبىُّ الْمُخْتارُ لافَظٌّ وَلاغَلیظٌ وَلا صَخّابٌ فِى الأَْسْواقِ وَلایَجْزى السَّیِّئَةَ السَّیِّئَةَ وَلکِنْ یَعْفو وَیَغْفِرُ؛
ما در تورات چنین مىخوانیم: محمّد پیامبر برگزیده، نه تندخوست و نه خشن و نه اهل جارو جنجال. در کوچه و بازار، بدى را با بدى جواب نمىدهد، بلکه مىبخشد و گذشت مىکند.
144
امام حسین علیهالسلام :
کانَ صلىاللهعلیهوآله ... یُعْطى کُلَّ جُلَسائِهِ نَصیبَهُ وَلا یَحْسَبُ أَحَدٌ مِنْ جُلَسائِهِ أَنَّ أَحَدا أَکْرَمُ عَلَیْهِ مِنْهُ؛
پیامبر صلىاللهعلیهوآله بهره هر یک از همنشینان خود را عطا مىفرمودند و چنان معاشرت مىنمودند که کسى گمان نمىکرد شخص دیگرى نزد پیامبر از او گرامىتر باشد.
145
امام على علیهالسلام :
وَهُوَ خاتَمُ النَّبیّینَ، أَجْوَدُ النّاسِ کَفّا وَاَرْحَبُ النّاسِ صَدْرا وَأَصْدَقُ النّاسِ لَهْجَةً وَأَوْفَى النّاسِ ذِمَّةً وَأَلْیَنُهُمْ عَریکَةً وَأَکْرَمُهُمْ عِشْرَةً مَنْ رَآهُ بَدیهَةً هابَهُ وَمَنْ خالَطَهُ مَعْرِفَةً أَحَبَّهُ یَقولُ ناعِتُهُ: لَمْ اَرَقَبْلَهُ وَلا بَعْدَهُ مِثْلَهُ؛
او خاتم پیامبران است. بخشندهترین مردم بود، سعه صدرش از همه بیشتر (پرحوصلهترین مردم) و راستگوترین و پایبندترین آنان به عهد و پیمان. از همه نرمخوتر بود و رفتارش بزرگوارانهتر. هر کس بدون سابقه قبلى او را مىدید، هیبتش او را مىگرفت و هر کس با او معاشرت مىنمود و او را مىشناخت دوستدارش مىشد و هر کس مىخواست او را وصف کند، مىگفت: نظیر او را در گذشته و حال ندیدهام.
146
عایشه :
عائِشَةُ کانَ صلىاللهعلیهوآله أَلْیَنَ النّاسِ وَأَکْرَمَ النّاسِ وَکانَ رَجُلاً مِنْ رِجالِکُمْ إِلاّ أَنَّهُ کانَ ضَحّاکا بَسّاما؛
عایشه: رسول خدا صلىاللهعلیهوآله نرمخوترین و بزرگوارترین مردم بود. او هم مردى چون مردان شما بود، با این تفاوت که همواره خنده و تبسّم بر لب داشت.
147
فى المناقب لابن شهر آشوب :
کانَ النَّبىُّ صلىاللهعلیهوآله لایَقومُ وَلا یَجْلِسُ إِلاّ عَلى ذِکْرِ اللّهِ؛
در مناقب ابن شهر آشوب آمده است: پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآله بر نمىخاست و نمىنشست مگر با ذکر خدا.
148
داود بن الحصین :
فى صِفَةِ النَّبِىِّ صلىاللهعلیهوآله ـ : کانَ رَجُلاً أَفْضَلَ قَوْمِهِ مُروءَةً وَأَحْسَنَهُمْ خُلْقا وَأَکْرَمَهُمْ مُخالَطَةً وَأَحْسَنَهُمْ جِوارا وَأَعْظَمَهُمْ حِلْما وَأَمانَةً وَأَصْدَقَهُمْ حَدیثا وَأَبْعَدَهُمْ مِنَ الْفُحْشِ وَالأَْذى وَمارُئِىَ مُلاحیا وَلامُماریا أَحَدا حَتّى سَمّاهُ قَوْمُهُ الأَْمینَ لِما جَمَعَ اللّهُ لَهُ مِنَ الاُْمورِ الصّالِحَةِ فیهِ، فَلَقَدْ کانَ الْغالِبُ عَلَیْهِ بِمَکَّةَ الأَْمینَ؛
داود بن حصین ـ در اوصاف پیامبر صلىاللهعلیهوآله ـ : او مردى بود که از همه قوم خود جوانمردتر، خوش اخلاقتر، خوش برخوردتر، همسایه دارتر، بردبارتر، امانتدارتر، راستگوتر، و از بدزبانى و آزاررسانى به دورتر بود. هرگز دیده نشد که با کسى کشمکش و مجادله کند. خداوند اخلاقوصفاتپسندیدهرادرآنحضرتجمعکردهبودتاجایىکهقومش او را امین نامیدند و در مکه غالبا با لقب امین از ایشان یاد مىشد.
149
عایشه :
ما کانَ خُلْقٌ أَبْغَضَ إِلى رَسولِ اللّهِ صلىاللهعلیهوآله مِنَ الْکَذِبِ وَمَا اطَّلَعَ مِنْهُ عَلى شَىْءٍ عِنْدَ أَحَدٍ مِنْ أَصْحابِهِ فَیَبْخَلُ لَهُ مِنْ نَفْسِهِ حَتّى یَعْلَمَ أَنْ أَحْدَثَ تَوْبَةً؛
هیچ خصلتى نزد رسول خدا صلىاللهعلیهوآله منفورتر از دروغ نبود و هرگاه مطلع مىشدند یکى از اصحابشان دروغى گفته است، به او بىاعتنایى مىکردند تا آنکه مىفهمیدند توبه کرده است.
150
فى المناقب لابن شهر آشوب:
کانَ النَّبىُّ صلىاللهعلیهوآله ... یُجالِسُ الْفُقَراءَ وَیُواکِلُ الْمَساکینَ؛
در مناقب ابن شهر آشوب آمده است: پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآله با تهیدستان مىنشستند و با مستمندان غذا مىخوردند.

1. المناقب لابن شهرآشوب 1/107	2. نهج البلاغه خطبه108	3.الطبقات الکبرى 1/360	4. بحارالأنوار 16/152/4	5. بحارالأنوار 16/190/27
6.الطبقات الکبرى 1/365	7.المناقبلابنشهرآشوب 1/127	8. الطبقات الکبرى 1/121	9..الطبقات الکبرى 1/378	10. المناقبلابنشهرآشوب 1/127

6 ـ ائمه علیهم السلام
151
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إنّى تارِکٌ فیکُمُ الثَّقَلَیْنِ کِتابَ اللّهِ وَعِتْرَتى أَهْلَ بَیْتى ما إنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِما لَنْ تَضِلُّوا؛
من دو چیز ارزشمند در میان شما مىگذارم؛ کتاب خدا، و عترت و اهل بیتم، اگر به آنها چنگ بزنید هرگز گمراه نمىشوید.
152
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إنَّما مَثَلُ أهْلِ بَیْتى فیکُمْ کَمَثَلِ سَفینَةِ نُوحٍ علیهالسلام مَنْ دَخَلَها نَجا وَمَنْ تَخَلَّفَ عَنْها غَرِقَ؛
مثل اهل بیت من مانند کشتى نوح است که هر کس داخل آن شد، نجات یافت و هر کس رهایش کرد، غرق گردید.
153
امام رضا علیهالسلام :
اَلنّاسُ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا؛
مردم اگر از زیبایىهاى سخنان ما آگاه مىشدند، از ما پیروى مىکردند.
154
امام باقر علیهالسلام :
مَن أَصْبَحَ یَجِدُ بَرْدَ حُبِّنا عَلى قَلْبِهِ فَلْیَحْمَدِ اللّهَ عَلى بادِئِ النِّعَمِ قیلَ وَما بادِئُ النِّعَمِ؟ قالَ: طیبُ الْمَوْلِدِ؛
هر کس صبح کند و خنکاى محبّت ما را در قلب خود بیابد، باید خدا را براى نخستین نعمت سپاس گوید، گفته شد نخستین نعمت چیست؟ فرمودند: حلالزادگى.
155
امام صادق علیهالسلام :
إنّا نَأمُرُ صِبْیانَنا بِتَسْبیحِ فاطِمَةَ عَلَیْهَا السَّلامُ کَما نَأمُرُهُمْ بِالصَّلاةِ فَالْزَمْهُ فَإنَّهُ لَمْ یَلْزَمْهُ عَبْدٌ فَشَقِىَ؛
ما همان گونه که فرزندان خود را به نماز وامىداریم به تسبیح فاطمه علیهاالسلام وادار مىسازیم پس به آن پایبند باش که هر کس به آن پایبند شود، بدبخت نخواهد شد.
156
امام حسین علیهالسلام :
مَنْزارَنىبَعْدَمَوْتىزُرْتُهُیَوْمَالْقیامَةِوَلَوْلَمْیَکُنْإلاّفِىالنّارِلأََخْرَجْتُهُ؛ داشته باشد.
157
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَلْمَهْدىُّ مِنْ وُلْدى تَکُونُ لَهُ غَیْبَةٌ إذا ظَهَرَ یَمْلأَُ الأَْرْضَ قِسْطا وَعَدلاً کَما مُلِئَتْ جَوْرا وَظُلْما؛
مهدى فرزند من است او غیبت خواهد داشت و زمانى که ظهور مىکند زمین را پس از یک دوران ظلم و ستم، سراسر عدل و داد خواهد نمود.
158
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إنَّ اللّهَ خَلَقَنى وَخَلَقَ عَلیّا وَفاطِمَةَ وَالْحَسَنَ وَالْحُسَیْنَ وَالأَْئمَّةَ مِنْ نُورٍ واحِدٍ؛
خداوند، من و على و فاطمه و حسن و حسین و امامان را از یک نور آفریده است.
159
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
سَتُدْفَنُ بَضْعَةٌ مِنّى بِخُراسانَ ما زارَها مَکْرُوبٌ إلاّ نَفَّسَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ کَرْبَهُ وَلا مُذْنِبٌ إلاّ غَفَرَ اللّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ؛
دیرى نخواهد گذشت که پارهاى از تن من در سرزمین خراسان به خاک سپرده خواهد شد هر آدم گرفتار و یا گناهکارى که او را زیارت کند خداوند متعال گرفتارى او را برطرف و گناهان او را خواهد بخشید.

1. غایة المرام 1/115	2.امالى طوسى 349/721	3. بحارالأنوار 2/30/13	4. امالى صدوق 1/562/755	5. کافى 3/343/13
6. المنتخب للطریحى ص70	7. کافى 2/78/10	8. منتخب الاثر 1/249/8	9. جامع الأخبار ص46	10. من لایحضره الفقیه 2/583/3187

نماز
160
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
لا تَزالُ اُمَّتى بِخَیرٍ ما تَحابّوا وَاَقامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَکاةَ وَقَروا الضَّیفَ... ؛
امّتم همواره در خیر و خوبىاند تا وقتى که یکدیگر را دوست بدارند، نماز را برپا دارند، زکات بدهند و میهمان را گرامى بدارند... .
161
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَلصَّلاةُ مِفتاحُ کُلِّ خَیرٍ؛
نماز کلید همه خوبىهاست.
162
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَوَّلُ الوَقتِ رِضوانُ اللّهِ وَوَسَطُ الوَقتِ رَحمَةُ اللّهِ وَآخِرُ الوَقتِ عَفوُ اللّهِ؛
نماز در اول وقت خشنودى خداوند، میان وقت رحمت خداوند و پایان وقت عفو خداوند است.
163
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَیُّهَا النّاسُ اِنَّ المُصَلّى اِذا صَلّى فَاِنَّهُ یُناجى رَبَّهُ تَبارَک وَتَعالى فَلیَعلَم بِما یُناجیهِ؛
اى مردم همانا نمازگزار هنگام نماز با پروردگار بزرگ و بلند مرتبهاش مناجات مىکند، پس باید بداند چه مىگوید.
164
امام على علیهالسلام :
لَو یَعْلَمُ المُصَلّى ما یَغشاهُ مِنَ الرَّحمَةِ لَما رَفَعَ رَأسَهُ مِنَ السُّجودِ؛
اگر نمازگزار بداند تا چه حد مشمول رحمت الهى است هرگز سر خود را از سجده بر نخواهد داشت.
165
امام على علیهالسلام :
اُنظُر فیما تُصَلّى وَعَلى ما تُصَلّى اِن لَم یَکُن مِن وَجهِهِ وَحِلِّهِ فَلا قَبولَ؛
بنگر در چه (لباسى) و بر چه (چیزى) نماز مىگزارى، اگر از راه صحیح و حلالش نباشد، قبول نخواهد بود.
166
امام صادق علیهالسلام :
مَن قَبِلَ اللّهُ مِنْهُ صَلاةً واحِدَةً لَم یُعَذِّبْهُ وَمَن قَبِلَ مِنْهُ حَسَنَهً لَم یُعَذِّبْهُ؛
خداوند از هر کس یک نماز و یا یک کار نیک را قبول کند، عذابش نمىنماید.
167
امام صادق علیهالسلام :
تَسبیحُ فاطِمَةَ علیهاالسلام فى کُلِّ یَومٍ فى دُبُرِ کُلِّ صَلاةٍ اَحَبُّ اِلَىَّ مِن صَلاةِ اَلفِ رَکعَةٍ فى کُلِّ یَومٍ؛
تسبیحات فاطمه زهرا علیهاالسلام در هر روز پس از هر نماز نزد من محبوبتر از هزار رکعت نماز در هر روز است.
168
امام صادق علیهالسلام :
سَجدةُ الشُکرِ واجِبَةٌ عَلى کُلِّ مُسلِمٍ تُتِمُّ بِها صَلاتَکَ وَتُرضى بِها رَبَّکَ وَتُعجِبُ المَلائِکَةَ مِنکَ... ؛
سجده شکر بر هر مسلمانى واجب است، با آن نمازت را کامل و پروردگارت را خشنود مىسازى و فرشتگان را به شگفتى مىآورى.
169
امام صادق علیهالسلام :
یُعرَفُ مَن یَصِفُ الحَقَّ بِثَلاثِ خِصالٍ: یُنظَرُ اِلى اَصحابِهِ مَن هُم؟ وَاِلى صَلاتِهِ کَیفَ هىَ؟ وَفى اَىِّ وَقتٍ یُصَلّیها؟ ؛
کسى که از حق دَم مىزند با سه ویژگى شناخته مىشود: ببینید دوستانش چه کسانى هستند؟ نمازش چگونه است؟ و در چه وقت آن را مىخواند؟

1. امالى طوسى 647/1340	2. الفردوس 2/404/3796	3. سنن الدار قطنى 1/201/974	4. مسند ابن حنبل 2/129	5. غررالحکم 5/116/7592
6. تحف العقول ص174	7. کافى 3/266/11	8. کافى 3/343/15	9. التهذیب 2/110/183	10. محاسن 1/396/885

8 ـ روزه
170
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اِنَّ لِلْجَنَّةِ بابا یُدعى اَلرَّیّانَ لایَدخُلُ مِنْهُ اِلاّ الصّائِمونَ؛
بهشت را درى است که ریّان نامیده مىشود از آن در، جز روزهداران وارد نشوند.
171
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
صوموا تَصِحّوا؛
روزه بگیرید تا تندرست باشید.
172
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
مَنْ اَشْبَعَ صائما سَقاهُ اللّهُ مِنْ حَوضى شَرْبَةً لایَظْمَأُ بَعْدَها؛
هر کس روزهدارى را سیر نماید، خداوند از حوض (کوثر) من شربتى نصیب او خواهد کرد که پس از آن هرگز تشنه نشود.
173
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَللّهُمَّ لَکَ صُمنا وَعلى رِزقِکَ اَفْطَرنا فَتَقَبَّلْهُ مِنّا ذَهَبَ الظَّماءُ وَابْتَلَّتِ العُروقُ وَبَقِىَ الاَجْرُ؛
بار خدایا براى تو روزه گرفتیم و با روزى تو افطار مىکنیم پس آن را از ما بپذیر، تشنگى رفت و رگها شاداب شد و پاداش ماند.
174
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
مَنْ مَنَعَهُ الصَّومُ مِنْ طَعامٍ یَشْتَهِیِه کانَ حقّا عَلَى اللّهِ اَنْ یُطْعِمَهُ مِنْ طَعامِ الجَنَّةِ وَ یَسْقِیَهُ مِنْ شَرابِها؛
هر کس روزه، او را از خوردن غذایى که اشتهاى آن را دارد، باز دارد، بر خداست که او را از غذاى بهشت سیرش کند و از نوشیدنى بهشت به او بنوشاند.
175
امام على علیهالسلام :
لَیسَ الصَّومُ الاِمساکَ عَنِ المَأْکَلِ وَالمَشرَبِ، الصَّومُ الاِمساکُ عَن کُلِّ مایَکْرَهُهُ اللّهُ سُبحانَه؛
روزه امساک از خوردن و آشامیدن نیست بلکه روزه، خوددارى از تمامى چیزهایى است که خداوند سبحان آنها را بد مىداند.
176
امام على علیهالسلام :
نَوْمُ الصائِم عِبادَةٌ وَصَمْتُهُ تَسبیحٌ وَدُعاؤُهُ مُستَجابٌ وَعَمَلُهُ مُضاعَفٌ. اِنَّ للصائِمِ عِندَ اِفطارِهِ دَعْوَةً لاتُرَدُّ؛
خواب روزهدار عبادت، سکوت او تسبیح، دعایش پذیرفته و عملش دو چندان است. دعاى روزهدار به هنگام افطار از درگاه خدا رد نمىشود.
177
امام صادق علیهالسلام :
اَمّا العِلَّةُ فِى الصِّیامِ لِیَسْتَوِىَ بِهِ الغَنىُّ وَالفَقیرُ وذلِکَ لأِنَّ الغَنىَّ لَم یَکُن لِیَجِدَ مَسَّ الجُوعِ فَیَرحَمَ الفَقیرَ لاَِنَّ الغَنىُّ کُلَّما اَرادَ شَیئا قَدَرَ عَلَیْهِ... ؛
علت روزه گرفتن آن است که به سبب آن ثروتمند و فقیر برابر شوند زیرا ثروتمند گرسنگى را احساس نکرده تا به فقیر رحم کند چرا که ثروتمند هرگاه چیزى بخواهد مىتواند فراهم کند... .
178
امام صادق علیهالسلام :
اَلصَّومُ جُنَّةٌ مِن آفاتِ الدُّنیا وَحِجابٌ مِنْ عَذابِ الآخِرَةِ؛
روزه سپرى است از آفتهاى دنیا و پردهاى است از عذاب آخرت.
179
امام صادق علیهالسلام :
اَلصَّومُ فَوْهٌ لایَتَکَلَّمُ اِلاّ بِالخَیْرِ؛
روزهدارى (در حکم) دهانى است که جز به خیر سخن نگوید.

1. معانى الأخبار ص409	2. نهج الفصاحه ح1854	3. دعائم الإسلام 1/269	4. کافى 4/95/1	5. بحارالأنوار 40/331/13
6. شرحنهجالبلاغه 20/299/417	7. الدعوات للراوندى ص 27	8. بحارالأنوار 96/371/53	9. مستدرکالوسائل 7/369/8441	10. بحارالأنوار 96/325/15

9 ـ امر به معروف
180
امام على علیهالسلام :
وَماأعْمالُ الْبِرِّ کُلُّها وَالْجِهادُ فى سَبیلِ اللّهِ عِنْدَ الأَْمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهىِ عَنِ الْمُنْکَرِ إِلاّ کَنَفْثَةٍ فى بَحْرٍ لُجِّىٍّ؛
همه کارهاى خوب و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منکر چون قطرهاى است در دریاى عمیق.
181
امام على علیهالسلام :
إنَّ الأمرَ بِالمَعروفِ وَالنَّهىَ عَنِ المُنکَرِ لا یُقَرِّبانِ مِن أَجَلٍ وَلا یَنقُصانِ مِن رِزقٍ ، لکِنْ یُضاعِفانِ الثَّوابَ وَیُعْظِمانِ الأَْجْرَ وَأفضَلُ مِنْهُما کَلِمَـةُ عَدلٍ عِندَ إمامٍ جائِرٍ؛
امر به معروف و نهى از منکر نه اجلى را نزدیک مىکنند و نه از روزى کم مىنمایند، بلکه ثواب را دو چندان و پاداش را بزرگ مىسازند و برتر از امر به معروف و نهى از منکر سخن عادلانهاى است نزد حاکمى ستمگر.
182
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إذا لَم یَأمُروا بِمَعروفٍ وَلَم یَنهَوا عَن مُنکَرٍ وَلَم یَتَّبِعوا الأخیارَ مِن أهلِ بَیتى ، سَلَّطَ اللّهُ عَلَیهِم شِرارَهُم ، فَیَدعوا عِندَ ذلِکَ خِیارُهُم فَلا تُستَجابُ لَهُم؛
هرگاه (مردم) امر به معروف و نهى از منکر نکنند، و از نیکان خاندان من پیروى ننمایند، خداوند بدانشان را بر آنان مسلّط گرداند و نیکانشان دعا کنند امّا دعایشان مستجاب نشود .
183
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
لا یَأمُرُ بِالمَعروفِ وَلا یَنهى عَنِ المُنکَرِ إلاّ مَن کانَ فیهِ ثَلاثُ خِصالٍ : رَفیقٌ بِما یَأمُرُ بِهِ رَفیقٌ فیما یَنهى عَنهُ ، عَدلٌ فیما یَأمُرُ بِهِ عَدلٌ فیما یَنهى عَنهُ، عالِمٌ بِما یَأمُرُ بِهِ عالِمٌ بِما یَنهى عَنهُ؛
امر به معروف و نهى از منکر نکند مگر کسى که سه خصلت در او باشد: در امر و نهى خود مدارا کند، در امر و نهى خود میانهروى نماید و به آنچه امر و نهى مىکند، دانا باشد .
184
امام على علیهالسلام :
مَن أمَرَ بِالمَعروفِ شَدَّ ظَهْرُ المُؤمِنِ وَمَنْ نَهى عَنِ الْمُنْکَرِ أَرْغَمَ أَنْفَ الْمُنافِقِ وَأَمِنَ کَیْدَهُ؛
هر کس امر به معروف کند به مؤمن نیرو مىبخشد و هر کس نهى از منکر نماید بینى منافق را به خاک مالیده و از مکر او در امان مىماند.
185
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
لا یَزالُ النّاسُ بِخَیرٍ ما أمَروا بِالمَعروفِ وَنَهَوا عَنِ المُنکَرِ وَتَعاوَنوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقْوى فَإذا لَم یَفعَلوا ذلِکَ نُزِعَت مِنهُمُ البَرَکاتُ ، وَسُلِّطَ بَعضُهُم عَلى بَعضٍ ، وَلَم یَکُن لَهُم ناصِرٌ فِى الأرضِ وَلا فِى السَّماءِ؛
تا زمانى که مردم امر به معروف و نهى از منکر نمایند و در کارهاى نیک و تقوا به یارى یکدیگر بشتابند در خیر و سعادت خواهند بود، اما اگر چنین نکنند، برکتها از آنان گرفته شود و گروهى بر گروه دیگر سلطه پیدا کنند و نه در زمین یاورى دارند و نه در آسمان.
186
امام باقر علیهالسلام :
أوْحَى اللّهُ تَعالى إلى شُعَیْبٍ النَّبِىِّ إِنّى مُعَذِّبٌ مِنْ قَوْمِکَ مِائَةَ أَلْفٍ: أَرْبَعینَ أَلْفا مِنْ شِرارِهِمْ وَسِتّینَ أَلْفا مِنْ خیارِهِمْ فَقالَ: یارَبِّ هؤُلاءِ الأَْشْرارُ فَما بالُ الأَْخْیارِ؟! فَأَوْحَى اللّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَیْهِ: داهَنُوا أَهْلَ الْمَعاصى فَلَمْ یَغْضِبُوا لِغَضَبى؛
خداى تعالى به شعیب پیامبر وحى فرمود که: من صد هزار نفر از قوم تو را عذاب خواهم کرد: چهل هزار نفر بدکار را، شصت هزار نفر از نیکانشان را. شعیب عرض کرد: پروردگارا! بدکاران سزاوارند اما نیکان چرا؟ خداى عزوجل به او وحى فرمود که: آنان با گنهکاران راه آمدند و به خاطر خشم من به خشم نیامدند.
187
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
مَن رَأى مِنکُم مُنکَرا فَلْیُغَیِّرْهُ بِیَدِهِ ، فَإن لَم یَستَطِعْ فَبِلِسانِهِ ، فَإن لَم یَستَطِعْ فَبِقَلبِهِ وَذلِکَ أضعَفُ الإیمانِ؛
هر کس از شما منکرى ببیند باید با دست و اگر نتوانست با زبان و اگر نتوانست با قلبش آن را تغییر دهد، که پائینترین درجه ایمان همین (تغییر قلبى) است.
188
امام باقر علیهالسلام :
إنَّ الأمرَ بِالمَعروفِ وَالنَّهیَ عَنِ المُنکَرِ سَبیلُ الأنبیاءِ ، وَمِنهاجُ الصُّلَحاءِ ، فَریضَةٌ عَظیمَةٌ بِها تُقامُ الفَرائضُ ، وتَأمَنُ المَذاهِبُ ، وتَحِلُّ المَکاسِبُ ، وتُرَدُّ المَظالِمُ ، وَتَعمُرُ الأرضُ ، وَیُنصَفُ مِنَ الأعداءِ ، وَیَستَقیمُ الأمرُ؛
امر بمعروف و نهى از منکر راه و روش پیامبران و شیوه صالحان است و فریضه بزرگى است که دیگر فرایض به واسطه آن بر پا مىشود، راهها امن مىگردد و درآمدها حلال مىشود و حقوق پایمال شده به صاحبانش برمىگردد، زمین آباد مىشود و (بدون ظلم) حق از دشمنان گرفته مىشود و کارها سامان مىپذیرد.
189
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
مَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ وَنَهى عَنِ الْمُنْکَرِ فَهُوَ خَلیفَةُ اللّهِ فِى الأَْرْضِ وَخَلیفَةُ رَسُولِهِ؛
هر کس امر بمعروف و نهى از منکر نماید، جانشین خدا در زمین و جانشین رسول اوست.

1. نهج البلاغه حکمت 374	2. غررالحکم 2/611/3648	3. امالى صدوق ص254	4. بحارالأنوار 100/87/64	5. کافى 2/50/1
6. تهذیب الاحکام 6/181/22	7. کافى 5/56/1	8. نهج الفصاحه ح3010	9. کافى 5/56/1	10. مستدرکالوسایل 12/179/13817

10 ـ جهاد
190
امام على علیهالسلام :
إِنَّ الْجِهادَ بابٌ مِنْ أَبْوابِ الْجَنَّةِ فَتَحَهُ اللّهُ لِخاصَّةِ أَوْلیائِهِ وَهُوَ لِباسُ التَّقْوى وَدِرْعُ اللّهِ الْحَصینَةِ وَجُنَّتُهُ الْوَثیقَةُ؛
براستى که جهاد یکى از درهاى بهشت است که خداوند آن را براى اولیاى خاص خود گشوده است. جهاد جامه تقوا و زره استوار خداوند و سپر محکم اوست.
191
امام على علیهالسلام :
إِنَّ اللّهَ فَرَضَ الْجِهادَ وَعَظَّمَهُ وَجَعَلَهُ نَصْرَهُ وَناصِرَهُ. وَاللّهِ ما صَلُحَتْ دُنْیا وَلادینٌ إِلاّ بِهِ؛
در حقیقت خداوند جهاد را واجب گردانید و آن را بزرگداشت و مایه پیروزى و یاور خود قرارش داد. به خدا سوگند کار دنیا و دین جز با جهاد درست نمىشود.
192
امام على علیهالسلام :
إِنَّ اللّهَ کَتَبَ الْقَتْلَ عَلى قَوْمٍ والْمَوْتَ عَلى آخَرینَ وَکُلٌّ آتیهِ مَنیَّتُهُ کَما کَتَبَ اللّهُ لَهُ فَطوبى لِلْمُجاهِدینَ فى سَبیلِهِ وَالْمَقْتولینَ فى طاعَتِهِ؛
براستى که خداوند براى گروهى کشته شدن را مقدر فرموده و براى دیگران مردن را. هر گروهى با همان سرنوشت که خداوند مقدر کرده است مىرسد. پس، خوشا به سعادت مجاهدان در راه خدا و کشته شدگان در راه طاعت او.
193
امام على علیهالسلام :
جاهِدوا فى سَبیلِ اللّهِ بَأَیْدیکُمْ فَإِنْ لَمْ تَقْدِروا فَجاهِدوا بِأَلْسِنَتِکُمْ فَإِنْ لَمْ تَقْدِروا فَجاهِدوا بِقُلوبِکُمْ؛
در راه خدا با دستهاى خود جهاد کنید، اگر نتوانستید با زبانهاى خود و اگر باز هم نتوانستید با قلب خود جهاد کنید.
194
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
حَرْسُ لَیْلَةٍ فى سَبیلِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ لَیْلَةٍ یُقامُ لَیْلُها وَیُصامُ نَهارُها؛
یک شب نگهبانى در راه خدا برتر است از هزار شبانه روز که شبهایش به عبادت و روزهایش به روزهدارى سپرى شود.
195
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
أَفْضَلُ الْجِهادِ مَنْ أَصْبَحَ لایَهُمُّ بِظُلْمِ أَحَدٍ؛
برترین جهاد آن است که انسان روز خود را آغاز کند در حالى که در اندیشه ستم کردن به احدى نباشد.
196
امام على علیهالسلام :
جِهادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّلِ؛
جهاد زن خوب شوهردارى کردن است.
197
امام على علیهالسلام :
جاهِدْ شَهْوَتَکَ وَغالِبْ غَضَبَکَ وَخالِفْ سوءَ عادَتِکَ، تَزْکُ نَفْسُکَ، وَیَکْمُلْ عَقْلُکَ وَتَسْتَکْمِلُ ثَوابَ رَبِّکَ؛
با هوا و هوس خود جهاد کن، بر خشمت مسلّط شو و با عادتهاى بد خود مخالفت کن تا نفست پاکیزه شود، عقلت به کمال برسد و از پاداش پروردگارت بهره کامل ببرى.
198
امام على علیهالسلام :
عَلَیْکُمْ بِالْجِدِّ وَالاِْجْتِهادِ وَ التَّأَهُّبِ وَ الاِسْتِعْدادِ وَ التَّزَوُّدِ فى مَنْزِلِ الزّادِ وَ لاتَغُرَّنَّکُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا کَما غَرَّتْ مَنْ کانَ قَبْلَکُمْ مِنَ الأُْمَمِ الْماضیَةِ وَالْقُرونِ الْخالیَةِ؛
بر شما باد به تلاش و سختکوشى و مهیا شدن و آماده گشتن و توشه برداشتن از سراى توشه (دنیا). مبادا زندگى دنیا شما را بفریبد چنان که ملتهاى گذشته و اقوام پیشین را فریفت.
199
امام باقر علیهالسلام :
لَمّا قالَ لَهُ رَجُلٌ إِنّى ضَعیفُ الْعَمَلِ قَلیلُ الصَّلاةِ قَلیلُ الصَّوْمِ وَلکِنْ أَرْجو أَنْ لا آکُلَ إِلاّ حَلالاً وَلا أَنْکَحَ إِلاّ حَلالاً: وَأَىُّ جِهادٍ أَفْضَلُ مِنْ عِفَّةِ بَطْنٍ وَفَرْجٍ؟!؛
در پاسخ به کسى که عرض کرد: من در عمل ناتوانم و نماز و روزه کم به جا مىآورم اما سعى مىکنم جز حلال نخورم و جز با حلال نزدیکى نکنم فرمودند: چه جهادى برتر از پاک نگهداشتن شکم و شرمگاه؟!.

1. نهجالبلاغه خطبه27	2. وسائل الشیعه 11/9/15	3. شرح نهج البلاغه 3/184	4. بحارالأنوار 100/49/23	5. کنزالعمال 4/326/10730
6. محاسن 1/292/1449	7. خصال ص620	8. غررالحکم 3/365/4760	9. نهج البلاغه خطبه230	10. محاسن 1/292/448

احادیث گوهربار

پیامبر (ص)
141
فى المناقب لابن شهر آشوب :
کانَ النَّبِىُّ صلىاللهعلیهوآله قَبْلَ الْمَبْعَثِ مَوْصوفا بِعِشْرینَ خَصْلَةً مِنْ خِصالِ الأَنْبیاءِ، لَوِانْفَرَدَ أَحَدٌ بِأَحَدِها لَدَلَّ عَلى جَلالِهِ، فَکَیْفَ مَنِ اجْتَمَعَتْ فیهِ؟! کانَ نَبیّا أَمینا، صادِقا، حاذِقا، أَصیلاً، نَبیلاً، مَکینا، فَصیحا، نَصیحا، عاقِلاً، فاضِلاً، عابِدا، زاهِدا، سَخیّا، کَمیّا، قانِعا، مُتَواضِعا، حَلیما، رَحیما، غَیورا، صَبورا، مُوافِقا، مُرافِقا، لَمْ یُخالِطْ مُنَجِّما وَلا کاهِنا وَلاعَیّافا؛
پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآله پیش از آن که مبعوث شود، بیست خصلت از خصلتهاى پیامبران را دارا بود که اگر فردى یکى از آنها را داشته باشد، دلیل بر عظمت اوست چه رسد به کسى که همه آنها را دارا باشد، آن حضرت پیامبرى امین، راستگو، ماهر، اصیل، شریف، والامقام، سخنور، خیرخواه، خردمند، بافضیلت، عابد، زاهد، سخاوتمند، دلیر و جنگاور، قانع، فروتن، بردبار، مهربان، غیرتمند، صبور، سازگار و نرمخو بود، با هیچ منجّم (قائل به تأثیر ستارگان)، غیبگو و پیشگویى همنشین نبود.
142
امام على علیهالسلام :
فى صِفَةِ النَّبىِّ صلىاللهعلیهوآله طَبیبٌ دَوّارٌ بِطِبِّهِ قَدْ أَحْکَمَ مَراهِمَهُ وَأَحْمى (أمْضى) مَواسِمَهُ یَضَعُ ذلِکَ حَیْثُ الْحاجَةُ إِلَیْهِ مِنْ قُلوبٍ عُمْىٍ وَآذانٍ صُمٍّ وَأَلْسِنَةٍ بُکْمٍ، مُتَتَبِّعٌ بِدَوائِهِ مَواضِعَ الْغَفْلَةِ وَمَواطِنَ الْحَیْرَةِ... ؛
در توصیف پیامبر صلىاللهعلیهوآله مىفرماید: پزشکى است که با دانش خود، همواره میان مردم مىگردند، مرهمهایش را بهخوبى فراهم و ابزار کارش را آماده کرده و آنها را هر جا که لازم باشد، از دلهاى کور و گوشهاى کر و زبانهاى گنگ به کار مىبرد. غفلت گاهها و جایگاههاى حیرت را جستجو و با داروى خود آنها را درمان مىکند.
143
کعب الاحبار :
إِنّا نَجِدُ فِى التَّوراةِ: مُحَمَّدٌ النَّبىُّ الْمُخْتارُ لافَظٌّ وَلاغَلیظٌ وَلا صَخّابٌ فِى الأَْسْواقِ وَلایَجْزى السَّیِّئَةَ السَّیِّئَةَ وَلکِنْ یَعْفو وَیَغْفِرُ؛
ما در تورات چنین مىخوانیم: محمّد پیامبر برگزیده، نه تندخوست و نه خشن و نه اهل جارو جنجال. در کوچه و بازار، بدى را با بدى جواب نمىدهد، بلکه مىبخشد و گذشت مىکند.
144
امام حسین علیهالسلام :
کانَ صلىاللهعلیهوآله ... یُعْطى کُلَّ جُلَسائِهِ نَصیبَهُ وَلا یَحْسَبُ أَحَدٌ مِنْ جُلَسائِهِ أَنَّ أَحَدا أَکْرَمُ عَلَیْهِ مِنْهُ؛
پیامبر صلىاللهعلیهوآله بهره هر یک از همنشینان خود را عطا مىفرمودند و چنان معاشرت مىنمودند که کسى گمان نمىکرد شخص دیگرى نزد پیامبر از او گرامىتر باشد.
145
امام على علیهالسلام :
وَهُوَ خاتَمُ النَّبیّینَ، أَجْوَدُ النّاسِ کَفّا وَاَرْحَبُ النّاسِ صَدْرا وَأَصْدَقُ النّاسِ لَهْجَةً وَأَوْفَى النّاسِ ذِمَّةً وَأَلْیَنُهُمْ عَریکَةً وَأَکْرَمُهُمْ عِشْرَةً مَنْ رَآهُ بَدیهَةً هابَهُ وَمَنْ خالَطَهُ مَعْرِفَةً أَحَبَّهُ یَقولُ ناعِتُهُ: لَمْ اَرَقَبْلَهُ وَلا بَعْدَهُ مِثْلَهُ؛
او خاتم پیامبران است. بخشندهترین مردم بود، سعه صدرش از همه بیشتر (پرحوصلهترین مردم) و راستگوترین و پایبندترین آنان به عهد و پیمان. از همه نرمخوتر بود و رفتارش بزرگوارانهتر. هر کس بدون سابقه قبلى او را مىدید، هیبتش او را مىگرفت و هر کس با او معاشرت مىنمود و او را مىشناخت دوستدارش مىشد و هر کس مىخواست او را وصف کند، مىگفت: نظیر او را در گذشته و حال ندیدهام.
146
عایشه :
عائِشَةُ کانَ صلىاللهعلیهوآله أَلْیَنَ النّاسِ وَأَکْرَمَ النّاسِ وَکانَ رَجُلاً مِنْ رِجالِکُمْ إِلاّ أَنَّهُ کانَ ضَحّاکا بَسّاما؛
عایشه: رسول خدا صلىاللهعلیهوآله نرمخوترین و بزرگوارترین مردم بود. او هم مردى چون مردان شما بود، با این تفاوت که همواره خنده و تبسّم بر لب داشت.
147
فى المناقب لابن شهر آشوب :
کانَ النَّبىُّ صلىاللهعلیهوآله لایَقومُ وَلا یَجْلِسُ إِلاّ عَلى ذِکْرِ اللّهِ؛
در مناقب ابن شهر آشوب آمده است: پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآله بر نمىخاست و نمىنشست مگر با ذکر خدا.
148
داود بن الحصین :
فى صِفَةِ النَّبِىِّ صلىاللهعلیهوآله ـ : کانَ رَجُلاً أَفْضَلَ قَوْمِهِ مُروءَةً وَأَحْسَنَهُمْ خُلْقا وَأَکْرَمَهُمْ مُخالَطَةً وَأَحْسَنَهُمْ جِوارا وَأَعْظَمَهُمْ حِلْما وَأَمانَةً وَأَصْدَقَهُمْ حَدیثا وَأَبْعَدَهُمْ مِنَ الْفُحْشِ وَالأَْذى وَمارُئِىَ مُلاحیا وَلامُماریا أَحَدا حَتّى سَمّاهُ قَوْمُهُ الأَْمینَ لِما جَمَعَ اللّهُ لَهُ مِنَ الاُْمورِ الصّالِحَةِ فیهِ، فَلَقَدْ کانَ الْغالِبُ عَلَیْهِ بِمَکَّةَ الأَْمینَ؛
داود بن حصین ـ در اوصاف پیامبر صلىاللهعلیهوآله ـ : او مردى بود که از همه قوم خود جوانمردتر، خوش اخلاقتر، خوش برخوردتر، همسایه دارتر، بردبارتر، امانتدارتر، راستگوتر، و از بدزبانى و آزاررسانى به دورتر بود. هرگز دیده نشد که با کسى کشمکش و مجادله کند. خداوند اخلاقوصفاتپسندیدهرادرآنحضرتجمعکردهبودتاجایىکهقومش او را امین نامیدند و در مکه غالبا با لقب امین از ایشان یاد مىشد.
149
عایشه :
ما کانَ خُلْقٌ أَبْغَضَ إِلى رَسولِ اللّهِ صلىاللهعلیهوآله مِنَ الْکَذِبِ وَمَا اطَّلَعَ مِنْهُ عَلى شَىْءٍ عِنْدَ أَحَدٍ مِنْ أَصْحابِهِ فَیَبْخَلُ لَهُ مِنْ نَفْسِهِ حَتّى یَعْلَمَ أَنْ أَحْدَثَ تَوْبَةً؛
هیچ خصلتى نزد رسول خدا صلىاللهعلیهوآله منفورتر از دروغ نبود و هرگاه مطلع مىشدند یکى از اصحابشان دروغى گفته است، به او بىاعتنایى مىکردند تا آنکه مىفهمیدند توبه کرده است.
150
فى المناقب لابن شهر آشوب:
کانَ النَّبىُّ صلىاللهعلیهوآله ... یُجالِسُ الْفُقَراءَ وَیُواکِلُ الْمَساکینَ؛
در مناقب ابن شهر آشوب آمده است: پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآله با تهیدستان مىنشستند و با مستمندان غذا مىخوردند.

1. المناقب لابن شهرآشوب 1/107	2. نهج البلاغه خطبه108	3.الطبقات الکبرى 1/360	4. بحارالأنوار 16/152/4	5. بحارالأنوار 16/190/27
6.الطبقات الکبرى 1/365	7.المناقبلابنشهرآشوب 1/127	8. الطبقات الکبرى 1/121	9..الطبقات الکبرى 1/378	10. المناقبلابنشهرآشوب 1/127